TUVALET EĞİTİMİ NEDİR?

Çocuklarda tuvalet eğitiminin başarısı, yaşa değil; fiziksel, gelişimsel ve davranışsal dönüm noktalarına bağlıdır. Birçok çocuk 2 yaş civarında lazımlık eğitimine hazır olduğunun belirtilerini gösterirken, diğerleri 3 yaşına gelene kadar hazır olmayabilir. Tuvalet eğitimine gereken süreden önce başlamak daha uzun süreli bir eğitim süresinin gerçekleşmesine neden olabilir. Bu nedenle eğitim için çok acele etmemek gerekir.

Tuvalet Eğitimi Nedir?

Tuvalet eğitimi; çocuğun uyku ve uyanıklık durumunda dışkı ve idrar kontrolünü kazanması, yardım ve anımsatma olmadan tuvaletinin geldiğini fark ederek, tuvalete gidip gereksinimini gidermesidir. Tuvalet eğitimi çocuk gelişiminde oldukça önemli bir yere sahiptir ve çocuğun sosyal gelişiminde önemli bir basamaktır. Bu eğitimin kişilik gelişimi üzerinde de etkisi bulunur.

Tuvalet Eğitimine Ne Zaman Başlanmalı?

Tuvalet eğitiminin başlayacağı dönem çocuğun kendini fark ettiği 2 yaş civarına denk gelmektedir. Tuvalet alışkanlığını çocuğa vaktinden önce kazandırmaya çalışmak uzun süre devam edebilecek korku ve çatışmalara neden olma riskini beraberinde getirir. Çocuklar için doğru yaş hazır oldukları zamandır; ancak ideal tuvalet eğitimi 2-4 yaş aralığındadır. 

Her çocuğun fiziksel ve duygusal gelişiminin birbirinden farklı sürede gerçekleştiğini unutmamak gerekir. Dolayısıyla da tuvalet eğitiminin zamanlaması için belli bir dönemden söz etmek çok da mümkün değildir. Tuvalet eğitimine başlama zamanı yeni bir kardeşin doğumuna, hastalık esnasına, aileden birinin ayrılmasına; kısaca, aile içi yeni ve alışılması gereken bir durumun varlığına rastlamamalıdır. Bu eğitimin başlangıcında çocuğun hazır olduğu yönünde işaretler veriyor olması beklenir.

Tuvalet Eğitimine Hazır Olma İşaretleri Nelerdir?

• Fiziksel belirtiler

  • Kuru kalkma (gece kuruluğu)

  • Gün içinde 2 saatten uzun süre kuru kalma

  • Günlük ıslak bez sayısının azalması

  • Düzenli barsak hareketlerinin varlığı

  • Oturma, çömelme, yürüme gibi hareketleri rahatça yapabilme

  • Pantolonunu giyebilme

  • Islak ve kuru arasındaki ayrımı fark edebilme

• Zihinsel belirtiler

  • Sıkıştığını ifade edebilme

  • Söylenenleri yapabilme

  • Kaka ya da çiş geldiğini fark edebilme

• Ruhsal belirtiler

  • Aile bireylerini taklit etmeye hevesli olma

  • Anne ve babasını memnun etmeye istekli olma

  • Kakalı ya da ıslak beze katlanamama

  • 5-10 dakika boyunca tuvalette oturmaya razı olma

  • Kendinden büyük çocukların nasıl kaka yaptığını merak etme

Tuvalet Eğitimine Nasıl Hazırlanılmalıdır, Gerekli Ön Hazırlıklar Nelerdir?

1.       Öncelikle bir oturak ya da lazımlık alınmalıdır. Mümkünse alışverişin çocukla birlikte yapılması ve birkaç gün çocuğun bu eşyaya alışmasını beklemek gerekir. Lazımlık çocuğun rahatlıkla ulaşabileceği bir yerde olmalıdır.

2.       Kullanımı yani giyilmesi ve çıkarılması kolay olan kıyafetler tercih etmekte fayda vardır. Bahar ve yaz ayları giyim daha az olduğu için kolaylık sağlayabilir, ancak çocuğunuz hazırsa yaz aylarını beklemeye gerek yoktur.

3.       Çocuğunuzla birlikte önce giyinik, sonra bezi ile ve daha sonra da bezini çıkararak kısa süreli oturma denemeleri yapın.

4.       Tuvaletini yaptığı zamanları (Yüzünün kızardığı, çömelip ıkındığı zamanlar gibi) gözlemleyin ve çocuğunuza bezi kirlendiğinde haber vermesini söyleyin.

5.       Çocukla konu ile ilgili konuşmalar yapılmalıdır. Bu konuşmalar; “büyükler nereye yapıyor”, “kuru kalma çok iyi bir şeydir” gibi konuları içerebilir. Kitap okuma saatinde, “öykülerdeki kahramanların tuvaletlerini nereye yaptığına” da değinebilirsiniz.

Tuvalet Eğitimine Gündüz Nasıl Başlanmalıdır?

Eğer çocukta tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren fiziksel, zihinsel ve ruhsal belirtiler gözleniyorsa ve gerekli ön hazırlıklar yapıldıysa tuvalet eğitimine şu şekilde başlanabilir:

1.       Öncelikle bir rutin oluşturulmalıdır. Sıvı alımından 45 dakika–1 saat sonra, uykudan uyanınca, gün içinde 2-3 saat ara ile oturağa oturmasını sağlayın. Ayrıca öğünlerden 20-30 dakika sonra 5 dakika boyunca oturakta oturmasını sağlayın; çünkü yemekten 20-30 dakika sonrası gastrokolik refleksin etkisi nedeniyle uygun zaman olabilir.

2.       Çocuğun bakımı ile ilgilenen herkesin (anneanne, babaanne, bakıcı, abla, vb.) aynı rutinleri uygulamasını sağlayın.

3.       Tuvaleti her kullandığında çocuğunuzu övün. Başardığı her sefer alkışlayın ve överek cesaretini pekiştirin, sözel olarak veya belirlediğiniz bir hediye ile ödüllendirin.

4.       Altına kaçırdığında veya tuvaletini yere damlattığında kızmayın ya da cezalandırmayın.

Tuvalet Eğitiminde Gece Nasıl Bir Yol İzlenmelidir?

1.       Gündüz tuvalet alışkanlığı yeterince kazanıldıktan sonra, gece eğitimine başlanabilir. Çocukların kas gelişimleri tamamlanmadığı sürece geceleri tuvaletlerini tutmaları mümkün değildir. Bu nedenle gündüzleri tuvaletini söylese ve tutabilse dahi geceleri bunu başaramayabilirler.

2. Tuvalet eğitimi devam ederken, gece boyunca lazımlığın çocuğun yakınında olması uygun olacaktır.

3. Yatmadan evvel sıvı verilmemelidir. Çocuk 1-2 saatte bir tuvalete götürülür, bu esnada, çocuğun kas kontrolünü kazanması açısından uyanık ve bilinçli olması gerekmektedir. Gece eğitiminde tuvalete götürme sıklığı, tuvalet ihtiyacının zaman aralıkları anlaşıldıktan sonra azalacaktır.

4. Gece altına kaçırma ihtimaline hazırlıklı olunmalı, gerekirse yatakta koruyucu su geçirmez örtüler kullanılmalı; ancak alt bezi kullanılmamalıdır.

5. Yine çocuğun altı kuru uyandığı her sabah çocuğunuzu överek cesaretini pekiştirin. Bu amaçla, bir başarı çizelgesi tutulabilir.

Tuvalet Eğitimi İçin Ne Zamana Kadar Uygun Bir Süre Olarak Kabul Edilir?

Tuvalet eğitiminin 3-6 ay arasında etkili bir şekilde sonuç vermeye başlaması mümkündür; ancak gece ıslatmaları devam edebilir. Gündüz tuvalet kullanma alışkanlığı kazanılsa da gece ıslatmalarının 5 yaşına kadar devam ettiği görülebilir. Genellikle 5 yaşından sonra çocuğun hem gündüz, hem gece kuru kalması ve tuvalet alışkanlığını artık kazanmış olması beklenir. Tuvalet eğitimi almış çocuklarda da 5 yaşına dek kazalar olabilir. Ateşli enfeksiyonlar esnasında ve stresli zamanlarda geri dönüşler olabilir. Aileler bu durumda karamsarlığa kapılmamalı ve çocuğa karşı hoşgörülü olmalıdır.

Tuvalet Eğitimine Başlanmada Kaç Yaşından Sonra Geç Kalınmış Olur?

Çocuğun normal gelişimine rağmen, 4 yaş ve sonrasında daha yeni verilmeye başlanan tuvalet eğitiminde geç kalınmış sayılabilir. Bu durumda yine de gerekli hazırlıklar tamamlanıp, tuvalet eğitimine en kısa sürede başlanılmalıdır.

Bazı durumlar tuvalet eğitiminin süresinin uzamasına neden olabilir:

1.       Henüz çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olma belirtilerini göstermiyor olması

2.       Devamlı kabızlık problemi yaşaması ve bundan dolayı kakasını tutma, kaka yapmaktan korkma gibi belirtiler sergiliyor olması

3.       Son dönemde hayatında önemli bir değişiklik görülmesi (yeni bakıcı, yeni kardeş, taşınma, ölüm, vb.)

4.       Tuvalet eğitimini verecek olan kişinin gergin ve sinirli olması

5.       Tuvalet eğitimini verecek olan kişinin yeterli zaman ayıramayacağını düşünmesi

6.       Birden fazla kişinin farklı şekillerde çocuğa tuvalet eğitimi vermeye çalışıyor olması