TÜRKİYE'DE EMZİRME DURUMU

•       Yaşamın ilk yılları…

İnsan beyninin gelişimi döllenme ile başlamakta ve adölesan çağı boyunca devam etmektedir.

Bu gelişim en hızlı yaşamın ilk birkaç yılında olmaktadır.

Anne karnında başlayan ve doğumdan itibaren iki yaşın sonuna kadar devam eden süreç “kritik pencere” dönemidir.

Büyüme ve gelişmenin ideal şartlarda olabilmesi için bu dönemdeki beslenme çok önemlidir.

•       Beslenme neden bu kadar önemli?

•       Anne sütü ile beslenme neden önemli?

Doğduktan 2-23 saat sonra emzirilmeye başlayan yenidoğanların doğumu takip eden 28 gün içinde ölme riski doğumdan sonraki bir saat içerisinde emzirilen bebeklere kıyasla %33 daha fazladır; bu oranın doğduktan 1 gün veya daha uzun bir süre sonra emzirilmeye başlayan yenidoğanlarda iki katından fazla olduğu görülmektedir (1).

Çocuk ölümlerinin %45’inin altında yetersiz beslenme yatmaktadır;  emzirmenin arttırılmasıyla her yıl 820.000 çocuğun hayatı kurtarılabilir.

Black RE, Victora CG, Walker SP, et al, and the Maternal and Child Nutrition Study Group. Maternal and child undernutrition and overweight in low-income and middle-income countries. Lancet 2013; 382: 427–51.

•       Bebek Dostu Hastane İnisiyatifi

Neredeyse dünyadaki tüm ülkelerde hayata geçirilmiş olan BDHİ, her ülkede farklı başarı oranları yakalamıştır. Çeyrek asırlık bir süre geride kalırken, uygulamanın küresel düzeyde yaygınlaştırılması mümkün olmamıştır.

2017 itibariyle, dünya genelinde yenidoğanların yalnızca %10’luk bir bölümü hâlihazırda “Bebek dostu” unvanı taşıyan sağlık kurumlarında dünyaya gelmektedir.

BDHİ’nin uygulanması çoğunlukla alanında uzman bireyler ve dış kaynaklar gerektirdiği için, ülkeler bu programı sürdürmekte zorlanmaktadır.

•       Dünyada Bebek Dostu hastane sayısı giderek artmaktadır

    Tüm dünyada program yaklaşık 156 ülkede yürütülmektedir ve:

•       1995’e kadar 4300

•       1996’ya kadar 8000

•       1997’ye kadar 13000

•       2007 sonunda 20,000 hastane bebek dostu hastane unvanı almıştır.

ÜLKEMİZDE ANNE SÜTÜNÜN TEŞVİKİ ve BEBEK DOSTU SAĞLIK KURULUŞLARI PROGRAMI

•       Ülkemizde BDHİ

•       Program ülkemizde de 1991 yılından bu yana Sağlık Bakanlığı önderliğinde ‘Anne Sütünün Teşviki ve Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları Programı’ olarak sürdürülüyor.

•       Programın temel hedefi Başarılı Emzirmede 10 Adım Prensipleri doğrultusunda sağlık hizmetleri içinde emzirmeyi standart hale getirerek bebeklerin hayata en iyi şekilde başlamasını sağlamaktır.

•       BDHİ Amaç ve Kapsam

BDHİ’nin temel amacı, anne ve yenidoğan sağlığı hizmetleri sunan kuruluşlara gelmeden önce ve bu kurumlarda kaldıkları süre boyunca anne ve yenidoğan bebeklere yönelik bakım hizmetlerinin gereken şekilde ve zamanda sunulmasının sağlanması ve yenidoğanların sağlık ve gelişim gereksinimleri ışığında en uygun beslenme yönteminin belirlenmesidir. BDHİ aynı zamanda, emzirme yoluyla anne sütü almayan yenidoğanların en uygun şekilde ve müddette beslenmesi ve bakımının sağlanmasını temin eder.

•       Programın  Amacı-1

•       DSÖ’nün önerileri çerçevesinde;

•       Bebeklerin doğumdan hemen sonra emzirmeye başlatılması, ilk 6 ay sadece anne sütü verilmesi ve 6. aydan sonra uygun besinlerle beraber emzirmenin 2 yaş ve sonrasına kadar sürdürülmesi”  ve bu şekilde tüm bebeklerin yaşama sağlıklı başlaması,

•       Emzirmenin korunması ve desteklenmesi ile programın temelini oluşturan  başarılı emzirmede 10 adım stratejisinin tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında uygulanması ve sürekliliğinin sağlanması,

•       Programın  Amacı-2

•       Sağlık kuruluşlarına ücretsiz ve düşük ücretli anne sütü muadili ürünlerin dağıtımının engellenmesi, Uluslararası Mama Koduna uygun hareket etmelerinin sağlanması

•       Ayrıca beslenme bozukluklarının önlemesi ile bebek ve çocuklarda morbidite ve mortaliteyi azaltmak hedeflenmektedir. 

•       Başarılı Emzirmede 10 Öneri (On Adım)

Temel Yönetim Uygulamaları

 1. Kuruluşta anne sütü ve emzirme uygulamasının korunması, teşvik edilmesi ve desteklenmesi amacıyla bir emzirme politikası oluşturulur.

a)      “Anne Sütü Muadillerinin Pazarlanmasıyla ilgili Uluslararası Yasa” ve Dünya Sağlık Asamblesi’nin ilgili kararları eksiksiz şekilde uygulanır.

b)      Personel ve ebeveynlerle düzenli aralıklarla paylaşılan, yazılı bir “bebek beslenme politikası” oluşturulur. 

c)       Sürekli izleme ve veri yönetim sistemleri kurulur.

2. Personelin emzirme konusunda annelere destek olmak için gereken bilgi, yetkinlik ve becerilerle donatılması sağlanır.

Temel Klinik Uygulamalar

3. Hamile kadınlar ve aileleri emzirmenin önemi ve yönetimi konusunda bilgilendirilir.

4. Annelerin bebekleri ile doğar doğmaz en kısa sürede ten-tene temas kurması sağlanarak, en kısa sürede emzirmeye başlaması ve temasın kesintisiz şekilde sürmesi için annelere destek olunur.

5. Emzirmenin başlatılması ve sürdürülmesi ile sık karşılaşılan güçlüklerin yönetilmesi konusunda annelere destek sunulur.

6. Tıbbi bir zorunluluk olmadığı sürece, yenidoğana anne sütünden başka herhangi bir yiyecek veya sıvı verilmez.

7. Annelerin bebekleri ile bir arada tutulması ve günün 24 saati aynı odada kalmaları sağlanır.

8. Annelerin bebekleri acıktığı zaman verdiği işaretleri tanıması ve bunlara yanıt vermesi konusunda annelere destek olunur.

9. Biberon ve emzik kullanımı ve riskleri konusunda annelere danışmanlık hizmeti verilir.

10. Ebeveynlerin ve bebeklerinin emzirme konusunda sürekli destek ve bakım hizmetlerine erişim sağlayacakları merkezlerle koordinasyonu taburcu işlemleri sırasında sağlanır.

•       Bebek Dostu Aile Hekimliği

•       Bebek Dostu hastanelerde temelleri atılan programın sürdürülebilir olması için 1. basamak sağlık hizmetleri büyük önem taşımaktadır.

•       Bebek dostu illerimizin unvanlarını koruyabilmeleri için, il bünyesindeki tüm aile hekimlerinin en az %40’ının,

•       Altın Bebek Dostu il ünvanı alabilmek ve almış olanların unvanlarını koruyabilmeleri için ise il bünyesindeki tüm aile hekimliği birimlerinin en az %70’inin “Bebek Dostu Aile Hekimi” olması gerekmektedir.

Bebek Dostu İl

Altın Bebek Dostu İl

1)      İl merkezindeki tüm hastanelerin BDH olması

2)      İlçelerde bulunan doğum yapılan ya da çocuk hastanelerinin  %75’inin BDH olması

3)      İlde “Bebek Dostu” unvanı alan hastanelerin her sene “Bebek Dostu Hastane Kendi Kendine Değerlendirme Formu” kullanılarak değerlendirilmesi

4)      İl genelindeki birinci basamak sağlık kuruluşlarının %70’inin bebek dostu olmasının sağlanması ve eğitim düzenlenmesi (yılda 2 kere)

5)      Emzirmenin ve anne sütünün desteklenmesine yönelik en az 10 sosyal aktivite yapılması

6)      İl Genel Meclisi’nde grup toplantısı yapılarak karar alınması

7)      Unvan alımını müteakip her yıl en az  3 sosyal aktivite yapılması ve yıl sonunda Bakanlığa raporlanması gereklidir

                Unvan 5 yıl süreyle geçerlidir, süre sonunda yeniden değerlendirme yapılır.

•       Bebek Dostu Yenidoğan Yoğun Bakım Programı

•       Bu Program 2012 yılında Üst Komitede alınan karar sonucunda başlatılmıştır.

•       Yenidoğan Yoğun Bakım Üniteleri için 7 adım stratejisi kabul edilmiştir.

•       Program Ankara Etlik Zübeyde Hanım Kadın Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi pilot olarak başlatılmıştır.

•       Ülke genelinde uygulama ve sürdürülebilirlik

•       Ulusal liderlik ve koordinasyon; uygulamanın hem yaygınlaştırılması hem de sürdürülebilirliği açısından büyük bir önem taşır.

•       Ulusal bir BDHİ programının birincil hedefleri, programın tüm ülkede    (% 100 kapsam) uygulanması ve önerilen uygulamaların  zaman içinde devam ettirilmesini sağlamak olmalıdır.

•       Ulusal bir BDHİ programının dokuz temel sorumluluğu

1.       Ulusal düzeyde emzirme uygulamasının desteklenmesi için bir koordinasyon yapısı kurmak veya mevcut bir yapıyı desteklemek

2.       On Adımı ilgili ulusal politika belgelerine ve sağlık hizmetlerine ilişkin mesleki standartlara eklemlemek

3.       Sağlık görevlilerinin ve yöneticilerin On Adımı hayata geçirme konusunda mesleki yeterlilik kazanmasını sağlamak

4.       On Adıma uygunluğu düzenli olarak değerlendirmek için harici bir değerlendirme sistemi kullanmak 

5.       On Adıma uygun bir şekilde hareket edilmesini sağlamak için uygulamaya dönük teşvikler ve/veya ihlallere karşı yaptırımlar geliştirmek  

6.       On Adımı benimsemek için değişim sürecinden geçen kuruluşlara teknik destek sağlamak 

7.       Girişim kapsamındaki uygulamaları izlemek 

8.       İlgili kitlelere BDHG konusunda savunuculuk çalışmaları yapmak

9.       Girişimin sürekli finansman sağlamak için gereken tüm kaynakları belirlemek ve tahsis etmek.

•       BDHİ Programı Genel Sorumlulukları

•       Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması

BEBEK VE KÜÇÜK ÇOCUK BESLENMESİ ve EMZİRME GÖSTERGELERİ

•       Beş Yaş Altındaki Çocukların Yetersiz Beslenme Durumunun Üç Antropometrik Endekse Göre Yüzdesi

•       Yıllara göre ortalama ve ortanca emzirme süresi (ay)

•       Yıllara göre emzirme göstergelerindeki değişimler

•       Emzirme ve ek gıda

•       2013 TNSA Emzirilme Durumu

•       6 aydan küçük bebeklerde sadece anne sütü verme oranının düşük olmasının nedenleri

•   Sağlık personeli tarafından anneye gebelik ve doğum sırasında yeterli danışmanlık verilmemesi

•   Annelerin özgüveninin yetersiz olması

•   Annelerin sütünün bebeği için yeterli olmadığını düşünmeleri

•   Annelerin işe başlaması (ücretli izin süresi)

•   Eş, aile  ve toplum desteğinin yetersizliği 

•   Ticari mama firmalarının baskısının  artması (ne kadar pahalı olsa da mamalara karşı duyarsız kalınamaması)

•   Sezaryen doğum oranlarının yüksek olması vb….