PARASETAMOL, OTİZM VEYA DİKKAT EKSİKLİĞİ-HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB) RİSKİNİ ARTIRIR MI?

Otizm ve dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (DEHB) 2000’li yıllardan günümüze kadar son 25 yılda sayıca artış göstermiştir. Bu rahatsızlıkların ailevi, genetik ya da çevresel faktörlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Ancak son zamanlarda parasetamol gibi sık kullanılan bazı ağrı kesici-ateş düşürücü ilaçların bu rahatsızlıklara neden olduğu yönündeki bazı asılsız iddialar anne adaylarının kafasında soru işaretleri yaratmıştır. Bilimsel veriler, bu konudaki kaygıların çoğunun abartılı olabileceğini gösteriyor. Çünkü bugüne kadar yapılan bilimsel çalışmalar, parasetamol ile otizm veya DEHB arasında doğrudan bir nedensellik kuramamış durumdadır. Aksine, hamilelikte tedavi edilmemiş yüksek ateşin bebeğe verebileceği zarar, kontrollü ilaç kullanımına göre çok daha ciddi kabul edilmektedir. 

Hamilelikte İlaçlarınızı Doktor Kontrolünde Kullanın

Son 10 yılda yayımlanan bazı gözlemsel yani bilimsel verilere dayalı olmayan çalışmalar, hamilelikte parasetamol kullanımının çocuklarda otizm veya DEHB riskini az da olsa artırabileceğini iddia etmektedir. Ancak bu çalışmaların çoğu, annenin kendi kişisel beyanına dayanmakta ve kullanılan ilacın dozu, süresi ve hangi haftada alındığı gibi ayrıntılar net olarak belirtilmemektedir. Bilimsel verilere göre; hamilelikte enfeksiyon veya grip gibi nedenlerle anne adayının ateşinin çıkması, parasetamol kullanımından çok daha ciddi riskler doğurabilmektedir. Mevcut klinik uygulamada parasetamol, bu durumda en güvenli ve en sık kullanılan seçenektir. Burada dikkat edilmesi gereken asıl önemli husus; gerektiğinde, en düşük etkili doz, en kısa süre kullanım, kronik kullanım ve yüksek dozdan uzak durmaktır.  

Yüksek Ateş Anne ve Karnındaki Bebeği İçin Risk Oluşturabilir

Hamilelikte çiğ balık yememek, ağır sporlardan kaçınmak veya uykuya dikkat etmek gibi bilinen tavsiyelerin yanında hiçbir doktor “parasetamol içeren ilaçları kullanmayın” uyarısında bulunmamaktadır. 40 haftaya yakın süren hamilelik sürecinde anne adayları yeri geldiğinde grip olabilir veya başka bir enfeksiyon riskiyle karşılaşabilir ve hatta çok yüksek ateş şikâyetleri yaşayabilir. Bu noktada anne adayını takip eden kadın hastalıkları ve doğum uzmanının hem anneyi, hem de bebeği düşünerek önerdiği bazı ilaçlar olabilmektedir. Bu ilaçlar anne adayının iyileşebilmesi için çok önemlidir. Zira anne adayının sağlıklı olması, bebeğinin de sağlıklı olması anlamına gelmektedir.

Parasetamol genellikle ateş ve enfeksiyon için kullanılmaktadır; hamilelikte yüksek ateşin kendisinin bile bebek için riskli olabileceği unutulmamalıdır. Yani ilacın kendisi değil, asıl bu ilacın kullanımını gerektiren hastalığın bizzat kendisi de otizm veya dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğundan (DEHB) sorumlu olabilir. Çoğu zaman altta yatan faktörler; örneğin annenin ateşi, enfeksiyonu veya genetik eğilimler bu ilişkiyi açıklayabilmektedir. Bilimde buna “korelasyon” denir ve korelasyonun varlığı tek başına nedensellik anlamına gelmez.

Bilimsel Araştırmalar Otizm veya Dikkat Eksikliği-Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) Parasetamol İçeren İlaçlarla Doğrudan Nedensellik İlişkisi İçinde Olmadığını Söylüyor!

2024’te Journal of the American Medical Association’da (JAMA) yayımlanan ve 2,5 milyon çocuğu içeren İsveç çalışması, kardeş analizleriyle gösterdi ki; hamilelikte parasetamol kullanımı otizm, dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (DEHB) veya zihinsel gerilik (mental retardasyon) riskini artırmamaktadır. Bu bilimsel sonuç; önceki küçük risk sinyallerinin aslında ailevi, genetik ya da çevresel faktörlerden kaynaklandığını düşündürmektedir.

2025 yılında Mount Sinai Hastanesi’nden çıkan bir tıbbi derleme, 46 çalışmayı inceleyerek “yüksek kaliteli araştırmalarda risk sinyali biraz daha belirgin” dedi. Harvard’lı araştırmacılar da “nedensellik kanıtlanmamış olsa da, özellikle uzun süreli veya yüksek doz kullanımda temkinli olunmalı” çağrısı yaptı.

Bu açıklamalar basında “parasetamol otizm yapıyor” başlıklarıyla yer bularak halk arasında korku ve endişeye neden olsa da bugün Amerikan Obstetri ve Jinekoloji Derneği (ACOG), “Nedensellik yok, parasetamol hâlâ güvenli ve gerekli bir seçenek” diyor.

Maternal-Fetal Tıp Derneği (SMFM), “kanıtlar sonuçsuz ve ilacı bırakmak anne-bebek sağlığına zarar verebilir” uyarısında bulunuyor.

DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) ise Eylül 2025’te, parasetamol ile otizm arasında tutarlı bir ilişki bulunmadığını açıkladı.

Peki Neden Bazen “Risk Artışı” İddia Ediliyor?

Bilim insanları bazen “yalancı risk artışı” görünmesinin 3 temel nedeni olabileceğini söylüyor:

1.       Parasetamol çoğunlukla ağrı, ateş ve enfeksiyon için kullanılıyor. Asıl riskli olan durum ilaç değil, hastalığın kendisi olabilir.

2.       Çalışmalarda annelerden “hamileliğinizde ilaç aldınız mı?” diye soruluyor; bu veri hatalı olabiliyor, çünkü yıllar sonra alınan bir beyana dayanıyor.

3.       Tek seferlik kullanım ile aylarca yüksek doz kullanım arasında ayrım olmuyor. Bu nedenle bilimsel bir dayanağı olmuyor.

Hamilelikte Parasetamolü Gerekli Olduğunda Güvenle Kullanabilirsiniz

Mevcut bilimsel veriler hamilelikte yüksek ateşin tedavi edilmezse bebek için çok ciddi riskler doğurabileceğini söylüyor. Mevcut klinik uygulamada parasetamol bu durumda en güvenli ve en sık kullanılan seçenek. Burada dikkat edilmesi gereken asıl husus; gerektiğinde, en düşük etkili doz, en kısa süre kullanım, kronik kullanımdan ve yüksek dozdan uzak durmak.

Bugün bildiğimiz parasetamolün hamilelikte otizme yol açtığına dair güçlü bir kanıt olmaması, büyük ve güvenilir çalışmaların bu iddiayı desteklemiyor oluşu, bu alandaki değerli ve önemli kuruluşların parasetamolün gerekli olduğunda güvenle kullanılabileceğini söylüyor olması. Ancak yüksek dozda ve uzun süreli kullanım konusunda daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu da unutmamak gerek.