PALPASYON NEDİR?

Palpasyon, hastanın belirli bölgesindeki ağrı, şişlik, kitle, sinir sıkışması, kas gerilmesi, akciğerden ses gelmesi gibi anormal seyreden belirtilerin hekim tarafından yapılan el ile muayene sonucu teşhisin konulmasına denir. Palpasyonun amacı; şişlik, ağrı, sertlik, ateş, su birikmesi ve belirgin kitle gibi vücudun farklı bölgelerindeki anormal şikâyetlerin teşhisini ilk muayenede el ile yapmaktır. Tanıyı direkt belirleyip koyabilmek için yeterli bir muayene tekniği değildir. Bu nedenle diğer fizik muayene teknikleri ile birlikte kullanılarak tanı konulur.  

Palpasyon Nedir?

Palpasyon, hekimlerin hasta sağlık kontrollerinde başvurduğu bir fizik muayene türü olup, hastanın vücudunda yer alan normalin dışındaki belirtileri hızlı bir şekilde tespit etmek için dokuya dokunma veya elleme şeklinde yapılan basit ve etkili bir fizik muayene yöntemidir. Tıbbi muayenede palpasyon, hastada korku, stres ve gerginlik yaratmadan ilgili bölgeye hassas ve dikkatli uygulanan dokunuşlar sayesinde sağlık sorununun erken teşhisi için oldukça büyük önem taşır.

Palpasyon Türleri, Teknikleri ve Yöntemleri Nelerdir?

Doktorların hasta vücudunun el ile muayene edilmesinde başvurduğu birçok farklı palpasyon teknikleri ve yöntemleri mevcuttur. Farklı doku, organ ve bölgelerdeki birbirinden farklı ayırt edici ağrı, şişkinlik, sertlik ve kitle gibi hastalık belirtilerine göre uygulanan palpasyon teknikleri ve yöntemleri şunlardır:

1. Yüzeysel palpasyon: Deri ve kas gibi vücut yüzeyine yakınlığı dolayısıyla hafif dokunuşlarla ağrının olduğu bölgede şişlik veya hassasiyet yaratıp yaratmadığını anlamak ve tanının konulmasına yardımcı olmak amacıyla kullanılan muayene türüdür. 

2. Derin palpasyon: Karaciğer ve dalak gibi iç organların olduğu alana baskı uygulanması sonucunda organın büyüklüğü, organın sertliği ve organda bulunan anormal kitleler hakkında bilgi verir.

3. Ağrı noktası palpasyonu: Apandisit gibi rahatsızlıklarda ağrının tam yerini ve şiddetini tespit edebilmek için kullanılır.

4. Kitle palpasyonu: Tümör veya şişlik gibi anormal kitlelere dokunarak kitlenin yerini, boyunu, dağılımını, sertliğini ve hareketliliğini tespitte kullanılır.

5. Çoklu doku palpasyonu: Damar, sinir ve kaslarda gerilme-sıkışma durumunun veya lenf bezi büyümesi durumunun olup olmadığının el ile muayene edilerek kontrol edildiği işlemdir. 

6. Ödem palpasyonu: Şişliğin olduğu bacak ve/veya karın gibi bölgelerde sıvı birikiminin gerçekleşip gerçekleşmediğinin incelenmesi için şişkin bölgeye baskı yoluyla uygulanan muayenedir. 

7. Nabız palpasyonu: Nabız hızı, nabız gücü ve ritmin kontrollerinin sağlanması amacıyla kan damarlarının geçtiği dokuların üzerinde gerçekleştirilen muayenedir.

8. Vibrasyon palpasyonu: Akciğer gibi iç organların olduğu bölgelere parmak uçları ile dokunarak vücudun normalinin dışındaki ses ve titreşimlerinin tespiti için kullanılır. 

9. Perkütan palpasyonu: Karın bölgesine vurarak karaciğer ve dalağın büyüklüğü hakkında bilgi edinmek gibi belirli bölgelerdeki iç organlardan gelen ses ve ses değişimlerinin incelenmesinde kullanılır.

10. Kan dolaşımı palpasyonu: Damarların üzerine hafif baskı uygulayarak damar tıkanıklığı gibi rahatsızlıklarda damarların durumu hakkında bilgi edinmek ve kan dolaşımının incelenmesinde kullanılır.

Palpasyon Hangi Alanlarda Kullanılır?

Sağlık sorunlarının teşhisi için tıbbi muayenelerde sıklıkla kullanılan palpasyon birçok farklı alanda kullanılır. Palpasyonun kullanıldığı alanlar şu şekildedir:

1. Karın bölgesinde apandisit, safra kesesi, mide ülseri gibi sağlık sorunlarının teşhisi için karın bölgesinde şişlik, ağrı ve sertlik gibi normalin dışındaki belirtilerin kontrolü

2. Meme muayenesi 

3. İç organ muayenesi

4. Fıtık tespiti

5. Damar durumunun değerlendirilmesi

6. Ödem muayenesi

7. Lenf düğümlerinin kontrol edilmesi

Palpasyonun Tıbbi Tanı Sürecindeki Önemi Nedir?

Klinik muayene tekniklerinden biri olan palpasyon, anormal şikâyetlere sahip hastaya doğru tanının konulabilmesi için hastanın vücudunun belirli bölgelerine belirtinin çeşidine göre farklı el ile dokunuş tekniklerinin uygulanarak hasta muayenesinin gerçekleştirildiği işlemler bütünüdür. Dolayısıyla hekime başvuran hastalarda gerçekleştirilen ilk muayenelerde hastaya sorulan sorular doğrultusundaki cevaplar ve vücuttaki dokunsal muayeneler sonucunda doğru tanıyı koymalarına yardımcı olduğu için tıbbi tanı sürecinde büyük öneme sahiptir.  

Palpasyon ile Hangi Hastalıklar Tespit Edilir?

Vücudun farklı bölgelerinde meydana gelen birbirinden farklı ağrı, hassasiyet, şişlik, ses ve kitle gibi belirtileri takip ederek tıbbi palpasyon türlerinin uygulanması ile tespit edilen başlıca hastalıklar şunlardır:

• Apandisit

• Hepatit, siroz gibi karaciğer hastalıkları

• Meme kanseri

• Artrit ve bursit gibi romatizmal hastalıklar

• Ödem

• Spazm ve kas gerginliği gibi kas ve eklem sorunları

• Fıtıklar

• Lenf bezi büyümesi

• Böbrek taşı ve böbrek enfeksiyonları gibi böbrek hastalıkları

• Kalp ve damar hastalıkları

• Kolon kanseri gibi bağırsak hastalıkları

• İltihap ve enfeksiyonlar

Palpasyonun Avantajları Nelerdir?

Palpasyon muayenesi ile doğru tanı koyulabilen birçok hastalık mevcuttur. Doğru tanının koyulabilmesinde etkili olan bu fizik muayene türü sayesinde tedaviye başlangıç aşamalarında da doktorlar hızlı aksiyon alabilmektedir. Doktor ve fizyoterapistlerin uyguladığı palpasyonun avantajları şu şekildedir:

1. Herhangi bir ekipmana ihtiyaç olmadan doktorun hastayı tanıyıp müdahalede bulunabilmesini sağlar.

2. Vücudun herhangi bir bölgesindeki ağrı ve hassasiyet gibi şikâyetlerin hafif el hareketleri kullanılarak hızlı bir şekilde teşhis koyulmasını sağlar.

3. Benzer ortak şikâyetlere sahip hastalarda vakit kaybetmeden sağlık sorunlarının ön teşhisinde yardımcı olur.

4. Muayene esnasında hasta ve doktor arasındaki iletişimi güvenli hale getirir.

Palpasyon Sırasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Palpasyon sırasında hastanın güvende hissetmesi için nazik ve hassas müdahalelerde bulunmaya, belirtilere göre sistematik şekilde ilerlemeye ve net sonuçların elde edilebilmesi için dokunuşlarda bulunurken hastanın tepkilerine dikkat edilmelidir. 

Palpasyon ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Palpasyon ile ultrason gibi görüntüleme yöntemleri arasında ne fark vardır?”

Palpasyon, hastanın belirli bölgelerinde anormal seyreden belirtilerin el ile muayene sonucu teşhisin konulmasına yardımcı olan bir fizik muayene türüdür. Bu muayene türünde herhangi bir destek ekipmana başvurulmadan tanı koyulabilir. İç organlarla ilgili hastalıklarda detaylı incelemeler gerekir. Bu tür incelemelerde kesin bulgu ve sonuçlar kritiktir. Kesin bulgu ve sonuçların kritik olduğu bu rahatsızlıklarda ultrason gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır.

2.       “Palpasyon çocuk hastalarda nasıl uygulanır?”

Palpasyon, çocuk hastaların sağlık sorunlarında doğru tanı konulmasında kullanılır. Şikâyetin olduğu bölgelere el ile müdahalede bulunurken dikkatli davranılması önemlidir. Çocuk hastalara muayene esnasında rahat ve güvende hissetmeleri için rahatsızlıklarını belirttikleri bölgeye nazikçe müdahalede bulunmak gerekir. Karın palpasyonu gerçekleştirilirken hafif dokunuşlar ile çocukların palpasyon sonucundaki tepkileri analiz edilir. Bacak incinmesi gibi ödemli rahatsızlıklarda tanının konulabilmesi için palpasyon muayenesi esnasında şişliğin olduğu bölgeye daha fazla ağrı ve hassasiyete sebep olmamak için baskı uygulanmaz.  

3.       “Palpasyon spor yaralanmalarında ne kadar etkilidir?”

Spor yaralanmalarında doğru tanı ve tedavi sürecini yürütmek için temel bir muayene yöntemi olan palpasyon, doktorlar ve fizyoterapistler tarafından ilk müdahalede tercih edilir. Müsabakalarda ve antrenmanlarda sporcuların menisküs yırtığı, diz burkulması ve kopuk bağ sorunlarıyla ilk doktor muayenesinde palpasyon kullanılarak diz kapağı ve eklemlerindeki sıvı birikimleri kontrol edilir. Bu nedenle palpasyon, ödem ve şişliklerin tespit edilmesinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Arka bacaklardaki kas gerilmesi gibi spazm ve kas gerilmelerinde ağrılı bölgeye dokunulduğunda şiddetli ağrı hissedilmesi nedeniyle hastalığın teşhisi ve tedavi seçiminde palpasyon muayenesi oldukça kolaylık sağlar. 

4.       “Palpasyon hangi durumlarda yetersiz kalır?”

Palpasyon yardımı ile teşhisi koyulabilen birçok hastalık mevcut olsa da bazı durumlarda yetersiz kalmaktadır.

Palpasyonun yetersiz kaldığı durumlar şunlardır:

1. Beyin ve akciğer gibi zor erişilebilen bölgelerde palpasyon ile tanı konulmasında

2. Zihinsel engelli bireylerde, bebeklerde ve küçük çocuklarda koopere olamayıp şikâyetlerini belirtmede zorlandıkları için doğru tespitin gerçekleştirilmesinde

3. Beyin kanaması gibi iç kanamalarda devam eden kanamaların el ile müdahalede anlaşılamamasında

4. Meme kanseri gibi kitleli rahatsızlıkların küçük ve derin yerleşimlerde olabilmesi nedeniyle ileri seviye tetkik ihtiyaçlarında

5. Duyu kaybı yaşanan bölgelerdeki ağrı, şişlik ve hassasiyet gibi belirtilerde

6.       “Palpasyon sırasında kullanılan özel ekipmanlar var mıdır?”

Palpasyon, hastanın rahatsızlığı olduğunu ifade ettiği bölgeye el ile basit bir şekilde müdahale edilen bir fizik muayene türüdür. Bu nedenle çoğunlukla özel bir ekipman kullanımına gerek yoktur. Fakat alınan sonuç ve bulguların doğruluğunun kanıtlanması amacı ile özel ekipmanlara ihtiyaç duyulan bazı özel istisnai durumlar olabilir.