KIZAMIK ELİMİNASYON PROGRAMI

Kızamık Hastalığı Nedir? Nasıl Bulaşır?

Kızamık hastalığı çocukluk yaş grubunda daha sık olmak üzere her yaşta görülebilen bulaşıcı bir hastalıktır.

Hastalık, solunum yoluyla bulaşmakta, ateş ve döküntü ile seyretmektedir.

Beraberinde öksürük, burun akıntısı, halsizlik ve gözde kızarıklık gibi belirtiler bulunabilir.

Hastalıktan korunmanın tek yolu ise aşılamadır.

Bildirilen kızamık vakalarının yaklaşık %30’unda bir ya da daha fazla komplikasyon gelişmektedir.

Bir yaş altı çocuklarda ve erişkinlerde ciddi komplikasyon riski daha yüksektir.

Gelişmekte olan ülkelerde görülen komplikasyonlar şunlardır:

Pnömoni (%1-6),

Diyare (%6),

Otitis media (%7-9),

Körlük ve Post enfeksiyöz ensefalit (1000 vakada 1),

Ölüm (%3-6).

Kızamık Hastalığı için Bulaştırıcılık Dönemi Nedir?

Kızamık hastalığı olan kişiler;

Döküntünün başlamasından dört gün öncesine,

Döküntü döneminde,

Döküntünün başlamasından itibaren dört gün sonrasına kadar bulaştırıcı kabul edilmektedir.

Maruziyet sonrası, belirtilerin başlamasına kadar olan

     inkübasyon süresi ortalama 10-12 gündür (7-18 gün).

Şüpheli Kızamık Vaka Tanımı: 

Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık.

Klinik (Olası) Kızamık Vaka Tanımı:

38oC’den yüksek ateş ve

Makülopapüler döküntü ve

Öksürük veya burun akıntısı veya konjunktivit ile karakterize hastalık.

Kesin Kızamık Tanısı: Laboratuvar gereklidir. 

Kesin Kızamık Tanısı için Gerekli Laboratuvar Kriterleri

Kızamığa özgü IgM antikoru saptanması veya

Kızamık virüs izolasyonu veya

RT -PCR ile kızamık viral RNA saptanması veya

2-4 hafta arayla alınan serum örneklerinde kızamığa özgü IgG antikor titresinde belirgin (en az 4 kat) artış.

Laboratuvar tanısı için uygun zaman aralığı nedir?

IgM serolojisi için alınacak tek serum örneği için en uygun zaman döküntülerin başlangıcından sonraki ilk 28 gündür.

Kızamık PCR için nazofarengeal sürüntü örneğinin döküntünün ilk dört gününde;

Kızamık PCR için idrar örneğinin döküntünün ilk yedi gününde alınması gerekir.

Kızamık Eliminasyonu Programı

Ülkemiz, bulunduğu konum ve insan hareketleri nedeniyle risk altındadır.

Nitekim Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi’ndeki çeşitli ülkelerde ve ülkemizde, yurtdışından importe ve importe vakalarla ilişkili vakalar görülmektedir.

Sağlık Bakanlığı’nın 01.04.2010 tarihli ve 18617-2010/20 sayılı Kızamık/Kızamıkçık ve Konjenital Kızamıkçık Sendromu Sürveyansı Genelgesi’ne göre makülopapüler döküntüsü olan herkes  şüpheli kızamık vakası olarak değerlendirilmelidir.

Ülkemizdeki yasal düzenlemelere göre; kızamık ihbarı ve bildirimi zorunlu bir hastalıktır.

ŞÜPHELİ BİR KIZAMIK VAKASIYLA KARŞILAŞTIĞIMDA NE YAPMALIYIM?

1.       BİLDİRİM YAPINIZ ve İHBARDA BULUNUNUZ

İZCİ sistemine bildirim yapılması için muayene eden hekim olası ya da şüpheli olarak tanı kısmına ICD kodunu yazmalıdır. 

Ek 1 ve Ek 2 formları (kızamık/kızamıkçık vaka inceleme formu  ve laboratuvar istek formu) doldurulur numuneler alınır.

İHBAR ve BİLDİRİM

HASTADAN UYGUN KAN / İDRAR / NAZOFARENGEAL SÜRÜNTÜ ÖRNEĞİNİ ALINIZ

UYGUN KAN ÖRNEĞİNİ ALMA

•       Hastadan 5 ml kan örneği steril tüpe alınmalı ve

•       Hastanın adı-soyadı ve örneğin alındığı tarih etiketlenmelidir.

•       1000 devirde 5 dakika santrifüj edilmeli,

•       Santrifüj etme imkânı yoksa hemoliz olmasını engellemek için kan örneği hemen buzdolabına konulmalı ve serumu tamamen ayrılıncaya kadar buzdolabında bekletilmelidir.

UYGUN İDRAR ÖRNEĞİNİ ALMA

•       İdrar örneği mutlaka steril idrar kaplarına alınmalıdır. (Bu amaçla idrar kültür kapları ya da tek kullanımlık 50 ml’lik santrifüj tüpleri kullanılabilir).

UYGUN NAZOFARENGEAL SÜRÜNTÜ ÖRNEĞİNİ ALMA

•       Nazofarengeal sürüntü örneği steril eküvyonla alınarak viral taşıyıcı vasat içeren tüplere konulmalıdır.

•       Örnekler, laboratuvarına gönderilene kadar buzdolabında 4-8°C’de saklanmalıdır, asla dondurulmamalıdır.

•       Vakadan seruma ek olarak idrar ve nazofarengeal sürüntü alınarak

•       Üst yazı ve Ek 1 ve Ek 2 formları (kızamık/kızamıkçık vaka inceleme formu  ve laboratuvar istek formu ) ile birlikte

•       Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarına iletilmek üzere soğuk zincirde varsa üçlü taşıma kabıyla

•       Ankara Numune Kabul Birimine gönderilmelidir

2.       UYGUN SOLUNUM İZOLASYONU ÖNLEMLERİNİ ALINIZ / ALINMASINI SAĞLAYINIZ

a)      Evde Alınması Gereken Solunum İzolasyonu Önlemleri:

Yatışı gerekmeyen durumlarda vakalar 5 gün boyunca evde izole edilmeli, başka kişilerin eve ziyareti engellenmeli ve ev halkı aşılanmalıdır.

Vaka, evde ayrı bir odada izole edilmelidir.

Odaya giriş ve çıkışlar sınırlandırılmalıdır.

Hastanın bakımından sorumlu kişiler maske kullanmalıdır.

Ev halkı arasındaki okula/kreşe vb devam eden çocuklar, kızamık tanısı ekarte edilene kadar okula gönderilmemelidir.

b)      Sağlık Kuruluşlarında Alınması Gereken Solunum İzolasyonu Önlemleri:

Sağlık kuruluşuna başvurduğu ilk anda ateş ve döküntü sorgusu yapılmalı, döküntü ve ateş şikâyeti olan hastalar bekleme anında ve muayene sırasında ayrı bir odaya yönlendirilmelidir.

Bebek dışındaki olası vaka tanımına uyan hastalara, sağlık kurumuna başvuru anından itibaren cerrahi maske takmaları önerilmelidir.

Muayene sonrasında aynı odaya şüpheli vaka tanımına uymayan başka bir hasta alınacaksa oda en az iki saat süre ile hava akımı yapacak şekilde havalandırılmalıdır.

Hastaneye yatışı gereken vakalar için döküntünün başlamasından itibaren 5 (beş) gün süreyle solunum izolasyonu gereklidir. Bu izolasyonda;

İzolasyon için tercih edilmesi gereken mekân tercihen negatif basınçlı odadır.

Negatif basınçlı oda yoksa hasta özel bir odaya tek başına olacak şekilde yerleştirilmelidir. İlave özel odanın bulunmadığı durumlarda, hastalar başka bir kızamık vakasıyla aynı odaya yerleştirilmelidir (kohortlama). Tanı doğrulanana kadar bu vakalar ayrı izole edilmelidir.

Bu izolasyonda;

Kayıtlı en az iki doz aşısı olduğu bilinmeyen kişilerin ziyareti engellenmelidir.

Hastaya bakım veren aşısız sağlık personeli maske kullanmalıdır.

Hastanın kullandığı kişisel/tıbbi araç gereç ayrı tutulmalı ve kullanım sonrası dezenfekte edilmelidir.

Hastanın zorunlu haller dışında odadan çıkışı sınırlanmalıdır. Çıkmak zorundaysa, virüs yayılımını azaltmak için hastaya mutlaka maske takılmalıdır.

3.       TEMASLILAR İÇİN UYGUN PROFİLAKSİ ÖNLEMLERİNİ UYGULAYINIZ

Temaslı Tanımı: Olası/kesin vakayla bulaştırıcı olduğu dönemde, aşağıdaki epidemiyolojik ilişkisi olan kişilerdir.

Tüm hane halkı

Vaka ile aynı yerde uyuyanlar (hastane, yatılı okul, askeriye)

Vaka ile aynı sınıfı, okulu, günlük bakımı alan çocuk/yetişkinler

Vaka ile aynı yerde bekleyenler (hastanede bekleme odasındaki hastalar ve hasta yakınları ve aynı konsültasyon odasında vakanın görülmesinden sonraki 2 saat içinde muayene olanlar)

Vaka ile aynı iş/eğitim biriminde bulunup vaka ile ortak alanı paylaşmış olan kişiler

Vaka ile aynı uçakla seyahat edenler arasında, aynı sırada ya da 2 sıra arka ve önünde oturanlar

Vakanın dolaştığı ortak alanda (sinema, alışveriş merkezi, restoran, toplu taşıma araçları vb) aynı zamanda bulunan diğer kişiler

Temas Sonrası Aşı Uygulaması

Olası ve/veya kesin kızamık vakasıyla temas etmiş olan ve bir doz aşılandığını belgeleyemeyen ve/veya hastalığı geçirmemiş olan 6 ay 1 yaş arası bebeklere KKK aşısı uygulanmalıdır.

Olası ve/veya kesin kızamık vakasıyla temas etmiş olan ve iki doz aşılandığını belgeleyemeyen ve/veya hastalığı geçirmemiş olan 1 yaş üzerindeki herkese KKK aşısı uygulanmalıdır.

Pozitif Vaka Görülen Okullarda Temaslı Aşılaması

Olası ve/veya kesin kızamık vakasıyla temas etmiş olan ve iki doz aşılandığını belgeleyemeyen ve/veya hastalığı geçirmemiş olan 1 yaş üzerindeki herkese KKK aşısı uygulanmalıdır.

KKK aşısı temaslı uygulaması çalışması kapsamında aşı uygulaması yapılacak çocukların aileleri konu hakkında bilgilendirilmeli, sonrasında okulda aşı uygulanmalıdır.

6-12 ay arasında uygulanan doz, rutin aşı şeması içerisindeki doz yerine geçmediğinden; (arada en az dört hafta bırakılacak şekilde) 12 ay dolduktan sonra doz tekrarlanmalıdır.

Not: KKK aşılaması yapılacak olan kişiler kontrendikasyonlar yönünden sorgulanmalıdır. Yumurtaya ve süte karşı anafilaktik veya anafilaktoid reaksiyon (Anafilaksi dışındaki yumurta allerjileri engel değildir) aşı için kontrendikasyondur.

Her ne kadar kızamıkçık aşısına bağlı fetal anomaliye ilişkin bir kanıt olmasa da, kızamıkçık aşısı olanlar en az 2 ay gebelikten korunmalıdır.

Aşı sonrası 4 hafta içinde gebelik planlayanlara kızamıkçık antijeni içeren aşı uygulanmamalıdır.

KKK Aşılaması Uygulaması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

9 ayın üzerindeki kişilere, kolun üst kısmına, deltoid kasa uyan bölgeye uygulanır. Kol dirsekten 45° içe bükülür, enjektör 45° eğimle cildi geçerek, cilt altına (subkutan, SC) uygulanır.

6-9 ay arası bebeklerde, subkutan uygulama için uyluğun orta veya üst 1/3 kısmında vastus lateralis kasının ön yan bölümü kullanılır.

KKK aşısı 0,5 ml uygulanır.          

KKK aşısı için kesin kontrendikasyonlar:

Neomisin veya jelatine karşı anafilaktik reaksiyon

Yumurtaya karşı anafilaktik veya anafilaktoid reaksiyon (Anafilaksi dışındaki yumurta allerjileri engel değildir)

Gebelik,

Jeneralize malign hastalık, lenfoma, lösemi, konjenital immün yetmezlik ya da HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar,

Kortikosteroidler, alkilleyici ajanlar, antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immün cevabın baskılandığı durumlar.

Önlem alınarak aşı uygulanacak durumlar:

Yakın zamanda (ürün veya doza göre 3–11 ay arasında değişebilir) kan ürünü veya immünglobulin preparatı verilmiş olması,

Trombositopeni,

Trombositopenik purpura öyküsü.

Temas Sonrası İmmünglobulin Uygulaması: 

Temas sonrası aşının uygulanamadığı durumlarda (6 aydan küçük çocuklar, gebeler, immünsuprese kişiler ve aşının kontrendike olduğu diğer durumlar) IVIG uygulaması açısından değerlendirilmelidir.

6 aydan küçük çocuklara kızamık vakası ile teması durumunda; immünglobulin (Ig) (IVIG) verilmelidir.

Bebek matür (36 hafta üstü),  anne kızamık IgG pozitif ise Ig uygulamasına gerek yoktur.

Bebek matür, anne IgG negatif ise IVIG uygulanır, anne aşılanır.

Bebek prematüre ise IVIG uygulanır. 

HASTANE TEMASLILARININ AŞILANMASI

Kızamık vakalarının temaslı aşılamasında hastane temaslılarına  ilk 72 saat içinde aşı uygulaması yapılmaktadır.

Hastane temaslılarına ulaşabilmek için hastanın başvuru saatinden 2 saat sonrasına kadar olan başvurular alınmaktadır. Temaslı listesinde kişilerin ad soyad ,TC kimlik bilgisi, adres ve telefon numaraları yer almalıdır.

Hastane temaslıların aşılamasına temaslı kişilerin sistemde kayıtlı aşıları kontrol edilmektedir. Aşı olması gereken kişiler mesai saatleri içinde ise aile hekimliğine, mesai saatleri dışında hastanelere KKK yapılması için yönlendirilmektedir.

Hastanelerin Acil bölümüne mesai dışı aşı uygulanması için başvurular olabileceği için  Acil biriminde KKK aşısının bulundurulması, uygulamanın kim tarafından ve nasıl yapılacağını her hastane kendisi belirlemelidir. 

A VİTAMİNİ UYGULAMASI

Kızamık Bilim Kurulu’nun tavsiyesiyle yürütülmekte olan iki yaş altındaki kızamık vakalarına vit-A takviyesi uygulanmaktadır.

Uygulamada;

6-12 ay arasındaki bebeklere 50.000 ünite,

12-24 ay arasındaki çocuklara 100.000 ünite şeklinde yapılacaktır.

Şüpheli Bir Kızamık Vakasıyla Karşılaştığımda Ne Yapmalıyım?Özet Olarak

1. Bildirim Yapınız ve İhbarda Bulununuz

2. Hastadan Uygun Kan/İdrar/Nazofarengeal Sürüntü Örneğini Alınız

3. Uygun Solunum İzolasyonu Önlemlerini Alınız / Alınmasını Sağlayınız

4. Temaslılar İçin Uygun Profilaksi Önlemlerini Uygulayınız

5. A Vitamini Uygulaması Yapınız

Bilim Kurulu Tarafından Tavsiye Edilen Hastalık Kontrol Stratejileri

Eğitim

Kızamık Eliminasyon Programı ve olası kızamık vakalarında yaklaşım konulu yenileme eğitimleri sürdürülmelidir.

Sürveyansın Güçlendirilmesi

İl düzeyinde, yılda her 100.000 nüfus için en az 2 olası kızamık veya kızamıkçık vakası saptanmış, vakalar araştırılmış ve uygun örnek alınıp referans laboratuvarında negatif bulunarak veya doğrulanmış bir vakayla epidemiyolojik ilişkisi olmadığı ispatlanarak dışlanmış olmalıdır.

Temaslı Profilaksisi/Takibi ve Aktif Vaka Taraması

Rutin Aşılama

9-11 ay Aşılaması

1-15 yaş Eksik Aşıların Tamamlanması

Riskli Bölge Aşılaması:

Sağlık hizmetine ulaşabilirlik, göç alma durumu ve sosyoekonomik durum halk sağlığı müdürlükleri ve toplum sağlığı merkezleri tarafından değerlendirilerek riskli bölgeler belirlenmelidir.

Bu riskli bölgelerde 6 ay-15 yaş arası kişilere KKK aşısı uygulanması gerekmektedir.

6 ay -1 yaş arası bebeklere toplam 1 doz olacak şekilde,

1 yaş-15 yaş arası çocuklara toplam 2 doz olacak şekilde bir defaya mahsus KKK aşısı uygulanmalıdır.

Sağlık Çalışanı Aşılaması:

Aşılama öncesinde serolojik değerlendirmeye gerek yoktur. Aşı en az bir ay ara ile iki doz olarak uygulanmalıdır.

BİR SAĞLIK ÇALIŞANI OLARAK RİSK ALTINDASINIZ!

HASTALARINIZ VE YAKINLARINIZ İÇİN RİSK OLUŞTURABİLİRSİNİZ!

KIZAMIĞA KARŞI BAĞIŞIKLIK DURUMUNUZU BİLMİYORSANIZ

EN AZ BİR AY ARA İLE İKİ KEZ OLACAK ŞEKİLDE KIZAMIK İÇEREN AŞIYLA

MUTLAKA AŞILANINIZ!