HAMİLELİKTE BÖBREK AĞRISI: NEDENLERİ, BELİRTİLERİ & TEDAVİSİ

Hamilelik dönemi, beraberinde birçok fizyolojik süreci de beraberinde getirir. Bu değişikliklerin bazıları böbrekler ve idrar yolları üzerinde yaşanan ekstra gelişen yüklenme durumunu oluşturmaktadır. Bu nedenle de enfeksiyon, böbrek taşı ya da böbrek büyümesi gibi başka sağlık problemleri oluşabilmekte ve hamilelik döneminde böbrek ağrısı yaşanmasına sebep olabilmektedir.

Hamilelikte Böbrek Ağrısı Nedir?

Hamilelikte böbrek ağrısı genellikle bu süreçte yaşanan yoğun baskı nedeniyle kendini gösterebilen; enfeksiyon, taş ya da böbrek büyümesi gibi nedenlerden kaynaklı olabilen vücudun böğür denilen yan kısımlarının ağrıdığı bir durumdur.

Hamilelik sırasında vücutta yaşanan birtakım değişiklikler, böbreklerde de değişime yol açabilmekte ve bu da böbrekte ağrıya neden olabilmektedir. Yaşanan böbrek ağrısı genellikle sırtta, kaburgalarda ve vücudun alt kısımlarında, özellikle yan kısımlardan karın ve kasık bölgesine yayılan bir ağrı olarak hissedilir.

Hamilelikte Böbrek Ağrısı Nedenleri Nelerdir?

Hamilelik sürecinde yaşanan böbrek ağrısının birkaç temel nedeni olmaktadır. Bu nedenlerden bazıları hamilelik sürecinde yaşanan durumlar olabildiği gibi bazıları da hamilelik dönemine özgü riskler barındırabilmektedir:

1. İdrar yolu enfeksiyonu (İYE): Hamilelik döneminde yaşanan idrar yolu enfeksiyonu (İYE), özellikle sistit gibi mesane kaynaklı nedenlerden başlayarak yayılıp böbreklere kadar ulaşabilmekte ve böbrekleri etkileyebilmektedir. Hamilelikte idrar yolu enfeksiyonları sıklıkla görülmektedir ve ağrı, yanma gibi etkilere neden olmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonları böbreklere kadar ulaşıp pyelonefrit gibi durumlar geliştirme riskini barındırabilir. Bu durumlarda da ateş, üşüme-titreme, mide bulantısı-kusma, idrar yaparken yanma-acıma ve sık idrara çıkma görülebilmektedir. Bir böbrek enfeksiyonu (pyelonefrit), daha ciddi riskler doğurabileceği için dikkatlice değerlendirilmelidir.

2.       Böbrek taşı (Renal kolik): Gebelikte yaşanan hormonal değişiklikler, artan kalsiyum atılımı ve idrar akışının yavaşlaması gibi etkenler, taş oluşum riskini bir nebze artırabilir. Bir taş böbrek ya da idrar yollarında tıkanmaya yol açarsa; ani, şiddetli yan ağrıları, idrarda kan, mide bulantısı ve kusma gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Özellikle gebeliğin ilerleyen haftalarında ortaya çıkabilen bir durumdur.

3.       Böbrek büyümesi ve genişlemesi (Hidronefroz): Hamilelik döneminde böbrekler daha fazla kan akışına sahip olmaktadır. Böbrekler daha çok kan akışına sahip olduğunda böbrek büyümesi meydana gelir. Bu da ağrı oluşturabilir. Gebeliğin normal seyrinde hormonların etkisiyle üreter, yani böbrekten mesaneye idrar taşıyan kanal gevşer ve oluşan rahim büyümesi nedeniyle idrar akımı kısmen baskı altında kalabilir. Bu durumda böbreklerde idrar birikmesine bağlık olarak genişleme ortaya çıkabilir ve bu durum, “hidronefroz” olarak adlandırılır. Bu genişlemenin belirtileri arasında yan ağrısı, idrarda yanma-acıma hissi, idrarla ilgili değişiklikler ve enfeksiyon bulguları yer alabilir.

4.       Pre-eklampsinin böbrek etkileri: Pre-eklampsi, gebeliğe özgü hipertansiyonla birlikte böbrek fonksiyonlarının bozulması ve idrarda protein atılımı (proteinüri) gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Böbreklerde hasar ya da stres oluştuğunda, proteinüri gibi tablolar gözlemlenebilir. Bu durum, doğrudan böbrek ağrısı olarak hissedilmese de böbrek kaynaklı sorunların bir göstergesi olabilir.

Hamilelikte Böbrek Ağrısı Belirtileri Nelerdir?

Hamilelikte böbrek kaynaklı bir ağrı ya da rahatsızlıkta aşağıdaki belirtilerden biri ya da birkaçı görülebilir ve bu semptomlar, idrar yolu enfeksiyonu (İYE) ya da taş gibi nedenlerle birlikte ya da ayrı olarak da ortaya çıkabilir.

1. Belin böğür denilen yan taraflarında ya da kaburgaların alt kısmında zonklayıcı veya sürekli ağrı

2. Ateş, üşüme-titreme

3. İdrarda yanma-acıma, sık idrara çıkma

4. İdrarda kan (hematüri) veya bulanık idrar

5. Mide bulantısı-kusma

6. Genel halsizlik, iştahsızlık

7. İdrar akımında azalma, tam boşalamama hissi

Gebelikte Böbrek Ağrısı Tanı Süreçleri Nelerdir?

Hamilelikte böbrek ağrısı tanısı koymak, bazı görüntüleme radyasyon sınırlamaları nedeniyle dikkatli bir yaklaşım gerektirir:

1. Klinik değerlendirme: Ağrının başlangıç zamanı, niteliği, ve ateş, idrar semptomları ve mide bulantısı-kusma gibi eşlik eden semptomlar değerlendirilir.

2.       Tam idrar tahlili (TİT) ve idrar kültürü: Enfeksiyon düşünülüyorsa yapılır ve idrarda bakteri, lökosit, eritrosit ve nitrit varlığı incelenir.

3.       Kan testleri: Üre, kreatinin, ürik asit gibi bönrek fonksiyonları ile lökosit sayısı (WBC), C-reaktif protein (CRP) ve sedimentasyon gibi enfeksiyon göstergeleri değerlendirilir.

4.       Görüntüleme yöntemleri: Gebelikte radyasyon içermeyen yöntemler tercih edilir:

a.       Ultrasonografi: Böbreklerde genişleme (hidronefroz), taş tespiti veya idrar yolu tıkanıklığı incelenir.

b.      Emar (MR):  Anca tıbben çok gerekli durumlarda tercih edilir. Zira hamilelik döneminde radyasyon içeren cihazların yaratabileceği olumsuz durumlardan kaynaklı bu tip görüntüleme cihazlarından kaçınılmaktadır.

Hamilelikte Böbrek Ağrısı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hamilelikte böbrek ağrısında tedavi yaklaşımı, altta yatan nedene göre değişir.

A)     İdrar yolu enfeksiyonunda (Sistit veya nefrit) tedavi:

1. Gebelik için güvenli uygun antibiyotikler reçete edilir.

2. Bol sıvı alımı desteklenir.

3. Duruma bağlı olarak istirahat, ateş kontrolü ve yakın takip önerilir.

B)      Böbrek taşında (Renal kolik) tedavi:

1. Küçük taşlar genellikle idrarla çıkabilir; bu durumda konservatif izlem yapılır.

2. Ağrı kontrolü ve sağlıklı sıvı alımı önemlidir.

3. Eğer taş idrar yolunu tıkıyorsa, gebelik için uygun üreteral stent, nefrostomi, vb. minimal girişimler planlanabilir.

C)      Hidronefrozda tedavi:

1. Hafif ağrılarda takip ve destekleyici tedavi uygulanır.

2. Ağır vakalarda veya enfeksiyon eşlik ediyorsa müdahale gerekebilir.

D)     Pre-eklampsiye bağlı böbrek etkilerinde tedavi:

1. Kan basıncının kontrolü, ilaç tedavisi ve düzenli takip şarttır.

2. Gebelik yaşı ve anne-fetüs durumu dikkate alınarak doğum planlaması yapılabilir.

Gebelikte Böbrek Ağrısı Yaşanmaması İçin Alınabilecek Önlemler Nelerdir?

1. Günlük bol su içerek idrar çıkışını destekleyin.

2. Miktarı ve sıklığı artan idrar semptomlarını ihmal etmeyin; zira erken tanı ve tedavi önemlidir.

3. İdrar yolu enfeksiyonu (İYE) öyküsü varsa uzman hekime danışın.

4. İdrar yolu hijyenine (örneğin; önden arkaya silme, tuvalet sonrası taharetlenme, vb.) dikkat edin.

5. Düzenli doğum öncesi kontrollerini, idrar tahlillerini ve kan basıncı takibini aksatmayın.

Hamilelikte Böbrek Ağrısı İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Hamilelikteki böbrek ağrısı bebeğe zarar verir mi?”

Genellikle bu durum, bebek açısından ciddi bir risk oluşturmamaktadır. Ancak böbrek ağrısının altta yatan nedenlere bağlı olarak ciddi sağlık sorunlarına işaret edebilmesi mümkündür. Bebek için ancak böyle bir durumda risk oluşturabilir.

2.       “Gebelikte oluşan böbrek ağrısı erken doğuma neden olur mu?”

İdrar yolu enfeksiyonu (İYE) gibi böbrek ile ilişkili olan hastalık durumları tedavi edilmezse erken doğumu tetikleyebilir ve bu da bebeğin sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir.

3.       “Gebelikteki böbrek ağrısı böbrek taşı kaynaklı ise doğum etkilenir mi?”

Böbrek taşı tedavi edilmediği durumlarda doğum sırasında sıkışmaya ve zor doğuma neden olabilmektedir.

4.       “Gebelikte sol böbrek ağrısı neden olur?”

Gebeliğin 6-10 haftalık döneminde normal kabul edilen şişliklerin ağrı yapmasıyla alâkalı olabileceği gibi böbrekteki taş oluşumuyla alâkalı da olabilmektedir.

5.       “Hamilelikteki böbrek ağrısına ne iyi gelir?”

Gebelikteki böbrek ağrısını hafifletmek için su içmek çok önemlidir. Gebelik sürecinde böbreklere daha fazla yüklenme durumu olur ve bu durumda yaşanan ağrıları hafifletmek sık idrara çıkmakla mümkün olabilir. Ayrıca sık idrar yapmak idrar yolu enfeksiyonu (İYE) riskini de azaltabilir.

6.       “Hamilelikteki böbrek ağrısında hangi aşamada doktora müracaat edilmelidir?”

Hamilelik dönemi oldukça hassas ve tedaviler konusunda kısıtlayıcı bir dönem olmasından dolayı “ağrı hissedildiği an” mutlaka bir uzman hekim ile iletişime geçilmesi, zamanında önlem alınması ve erken tedavi sürecine girilmesi açısından çok önemlidir.

7.       “Hamilelikte böbrek ağrısı nerelerde hissedilir?”

Genellikle karnın yan taraflarından başlayarak kasıklara doğru yayılan bir ağrıdır. Bazı durumlarda ağrılar birleşip sırtta da kendini gösterebilir.

8.       “Hamilelikte böbrek ağrısı neden bıçak saplanır gibi olur?”

Genellikle bu tip ani ve sert ağrılar böbrek taşı (renal kolik) belirtisi olmaktadır. Bu tarz ağrılar hissedildiği takdirde derhal bir uzman hekime danışılmalıdır.