ERKEN MEMBRAN RÜPTÜRÜ: NEDENLERİ & TEDAVİSİ

Erken membran rüptürü, doğum başlamadan önce amniyotik sıvının sızması olarak açıklanan durumdur. Genellikle  gebelik sürecinde “suyun gelmesi” olarak adlandırılır. 37 haftalık gebeliklerde gerçekleşirse, doktor tarafından uygun görüldüğü durumda doğum gerçekleşir. Ancak hamileliğin daha erken döneminde yaşanan bir durum ise erken doğum riski ve enfeksiyon gibi komplikasyon riski oluşturmaktadır.

Erken Membran Rüptürü (PROM) Nedir?

Erken membran rüptürü, suyun doğum başlamadan önce gelmesidir. Genellikle doğum sancıları veya kasılmalar başladıktan sonra membranlar yırtılır. Membran yani zar, amniyotik sıvı içeren bir kesedir. Bu aynı zamanda amniyotik kese olarak da adlandırılır. Hamilelik sırasında fetüsü çevreleyen bu sıvı ve kese sayesinde fetüsü enfeksiyonlardan korur, hareketlerini destekler, kas ve kemik gelişiminde yardımcı olur. Zarlar yırtıldığında fetüsü çevreleyen amniyotik sıvı vajinadan sızmaya başlar. Bu durum amniyotik sıvı olmadan enfeksiyon, erken doğum ve komplikasyonlara yakalanma riskini artırır.

Preterm Erken Membran Rüptürü (PPROM) Nedir?

Preterm erken membran rüptürü, amniyotik sıvının 37. gebelik haftasından öncesinde yırtımasıdır. Hamilelik 37 haftadan daha erken bir dönemdeyse ve zarlar yırtılırsa, kadın hastalıkları ve doğum uzmanı doğumun gerekli olup olmadığına ve doğumu ne kadar geciktirebileceği ya da geciktiremeyeceğine karar verecektir.

Zarlar yırtıldıktan sonra gebeliğin devam etmesine izin vermek, enfeksiyon ve diğer komplikasyon risklerini artırır. Ancak erken doğumun da riskleri vardır. Doktorlar karar vermeden önce bütün bu riskleri dikkatlice değerlendirecektir.

Erken Membran Rüptürünün Doğumdan Önce Gerçekleşmesi

Zarlar çok erken yırtılırsa, fetüs erken doğum veya enfeksiyon riski altında kalır. Hamilelik 37. haftaya ulaşırsa, erken doğumdan kaynaklanan komplikasyonlar daha az görülür. Ancak, bebek 37. haftadan önce doğarsa, erken doğumdan kaynaklanan komplikasyonlar açısından daha yüksek risk altındadır. Bu komplikasyonlar arasında solunum sorunları ve sıcak kalmada zorluk yer alır. Fetüsün pozisyonu da değişikliklere neden olarak doğumu etkileyebilir. Ayrıca, amniyotik sıvı ve amniyotik kesenin koruması olmadan, fetüs ve rahim enfeksiyon riski altındadır. Enfeksiyonlar oldukça ciddi olabilir.

Erken Membran Rüptürü Neden Olur?

A)     PROM adı verilen erken membran rüptürü nedenleri:

Çok farklı nedenlere bağlı olmaktadır. Gebelikte zarlar 37. haftadan sonra yırtıldığında genellikle amniyotik zarların, kasılmalar ve kan basıncından dolayı zayıflamasından kaynaklı olabilmektedir. Zarlar doğum başlayacağı zaman kendiliğinden yırtılabilir ve bunlar normaldir. Kasılmaları hissedememek, vücudun doğuma hazırlanması süreçlerinde yaşanabilir. Bu süreçte rahim ağzı incelip genişlediği anlamına gelen kasılmalar yaşanmaktadır. Anne adayı bu süreçte bir şey hissetmez.

B)      PPROM adı verilen preterm erken membran rüptürü nedenleri:

Genellikle bir tıbbi rahatsızlık ya da gebelik komplikasyonlarından kaynaklı olabildiği gibi bazı durumlarda nedeni bilinmeyen nedenlerden de kaynaklanabilir. En yaygın nedenler şunlardır:

1. Vajinal kanama

2. Ehlers-Danlos sendromu: Rahmi etkileyen genetik bir hastalıktır 

3. Servikal yetmezlik

Erken Membran Rüptürü Belirtileri Nelerdir?

Zarların yırtıldığının en belirgin belirtisi, vajinadan bir sıvı fışkırması hissetmedir. Ancak bu her zaman fışkırmak anlamına gelmez. Bazı kişiler yavaş bir sızıntı veya akıntı hisseder. Suyun gelmesi kontrol edebilecek bir şey değildir. İdrar yaparken olduğu gibi, onu tutmak imkânsızdır.

Bazen amniyotik sıvı mı, hamilelikte artan vajinal akıntı mı, yoksa idrar mı sızdığını anlamak zor olabilir.  Bunu anlamak için akıntının üzerine beyaz bir kâğıt havlu koymak faydalı olabilir:

a.       Sarıysa veya kokuluysa: Muhtemelen idrardır.

b.      Berrak ve kokusuzsa: Gebelik sürecinde sizinle ilgilenen uzman hekimle konuşmak önem arz eder.

Erken Membran Rüptürü Nasıl Teşhis Edilir?

1.       Spekulum muayenesi: Erken membran rüptürü, steril bir spekulum muayenesi ile teşhis edilebilir. Bu, doktorunuzun vajinanıza bir spekulum yerleştirmesini içerir. Spekulum, doktorunuzun vajinal duvarınızı ayırmasını ve serviksi görmesini sağlar. Bazen, doktorlar bu muayene sırasında vajinanızın üst kısmında amniyotik sıvı birikmesi görürse, zarların yırtıldığını görsel olarak da doğrulayabilir.

2.       Test için sıvı örneği alma: Spekulum muayenesinin ardından gerekirse test için bir sıvı örneği alınabilir.

3.       Ultrason (USG): Doktorlar ayrıca fetüsün pozisyonunu ve rahmin içindeki amniyon sıvısının miktarını kontrol etmek için ultrason da yapar.

Erken Membran Rüptürü Tanısında Hangi Testler Kullanılır?

1.       Nitrazin kâğıdı testi: Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı, PROM'u teşhis etmek için nitrazin kağıdı kullanabilir. Nitrazin kağıdı, vajinanın pH değerini (bir şeyin ne kadar asidik olduğunun bir ölçüsü) ölçer. Bu işlem, vajinal sıvıdan bir damlayı kâğıt şeridine damlatıp kağıdın maviye dönüp dönmediğini görmeyi içerir. Mavi sonuç, kağıttaki sıvının pH değerinin 6,0'dan yüksek olduğu ve muhtemelen amniyotik sıvı olduğu anlamına gelir.

2.       Vajinal sıvı sürüntü testi: Doktorunuzun vajinal sıvınızın pH değerini kontrol etmesinin başka yolları da vardır. Bu yöntemlerden biri de vajinal sıvınızdan sürüntü alıp pH değerini test etmektir. Vajinal sıvının pH değeri amniyotik sıvıdan daha düşüktür.

3.       Eğreltiotu testi: Sağlık uzmanlarının kullanabileceği bir diğer yöntem ise eğreltiotu testidir. Eğreltiotu testi, kuru amniyotik sıvının eğrelti otu benzeri desenini ifade eder. Bu yöntem, bir sıvı örneği toplayıp mikroskop altında incelenerek belli olur.

Doğum Öncesi Erken Membran Rüptürü İçin Tedaviler

Tedavi, gebeliğin gebelik haftasına (gebeliğin ne kadar ilerlediğini tanımlayan bir terim), fetüsün sağlığına ve annenin durumunun ne kadar şiddetli olduğuna bağlıdır. Genellikle 2 seçenek söz konusudur:

a.       Doğum

b.      Beklemeli doğum: Beklemeli doğum, doğum sancısını geciktiren bir tedavidir. Bu yöntem şunları içerir:

·         Yatak istirahati

·         İlaçlar

·         Enfeksiyon veya fetal sıkıntı açısından sıkı takip

A)     37 haftadan sonra PROM tedavisi: 37-40. gebelik haftaları arasında olan gebelerin yaklaşık %90 oranında, suları geldiğinde 24 saat içinde kendiliğinden doğum sancıları başlar. Doktorlar doğumu ilaçlarla başlatabilir veya doğumun kendiliğinden ilerlemesine izin verebilir. 24 saat içinde doğum yapmak genellikle en güvenli seçenektir.

B)      34-37 haftalar arasında PPROM tedavisi: Doktorlar; erken doğum risklerini, gebeliğin devam etmesine izin vermenin yol açabileceği enfeksiyon ve diğer komplikasyon riskleriyle karşılaştıracaktır. Eğer doktorlar bebeği dünyaya getirmek isterse, doğduğunda bebeğin özel bakım ve tedavisi için Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi’nin ayarlanması gerekebilir.

C)      34 haftadan küçük gebelikte PPROM tedavisi: Fetüs 34 haftadan küçükse, erken doğumdan kaynaklanan komplikasyonlar yüksektir. İdeal olarak, bu tedaviler hamileliğin en az 34 haftaya kadar ilerlemesini sağlar. Burada önemli olan, yırtılma anında enfeksiyon riski varsa veya daha sonra enfeksiyon gelişirse doğumun gerekli olduğunu unutmamaktır:

1.       Doktorlar, anneyi hastanede yatak istirahatinde tutacak ve hamileliği uzatmaya çalışacaktır.

2.       Doktorlar, anneye şu ilaçları verebilirler:

a. Kortikosteroidler: Fetüsün akciğerlerinin gelişmesine yardımcı olmak için verilir.

b. Antibiyotikler: Enfeksiyonu önlemek ve gebeliği uzatmak için verilir.

c. Tokolitikler: Doğum sancılarını durdurmak için verilir.

d. Magnezyum sülfat: Fetüsün beynine yardımcı olmak için verilir.

3.       Doktorlar, enfeksiyon belirtileri açısından anneyi yakından takip edecektir.

4.       Doktorlar, fetüsün kalp atış hızını ve hareketlerini izleyerek sıkıntıda olup olmadığından emin olacaktır.

Erken Membran Rüptürü Risk Faktörleri Nelerdir?

Amniyotik kesenin dış tabakası olan koryoamniyotik zarı zayıflatan herhangi bir rahatsızlığınızın olması veya gelişmesi durumunda, PROM veya PPROM riskiniz daha yüksek olabilir. Bunlar şunlardır:

1. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE)

2. Bakteriyel vajinozis gibi enfeksiyonlar

3. Çoğul bebek (ikiz, üçüz veya daha fazla) bekliyorsanız

4. Polihidramnios

5. Vajinal kanama

6. Amniyosentez

Erken Membran Rüptürü Riskleri Nelerdir?

Gebelik sürecinde doktor ile iletişimin sıklıkla yapılması mühimdir. Doktorlar böyle durumlarda, doğum yapmanın en iyi zamanına karar vermeden önce erken doğum risklerini enfeksiyon ve diğer komplikasyon riskleriyle karşılaştırır.

1.       Erken doğum: En büyük endişe erken doğumdur. Erken doğum, bebeğinizin hamileliğin 37. haftasından önce doğmasıdır. Erken doğumun yol açtığı komplikasyonlar ise şunlardır:

a.       Nefes darlığı

b.      Hipotermi: Düşük vücut ısısı

c.       Yetersiz büyüme

d.      Gelişimsel gecikme: Bu şekilde erken doğan bebekler yani prematüre bebeklerde ileriki yaşlarda gelişimsel gecikmeler görülebilmektedir.

2.       Koryoamniyonit gibi enfeksiyon durumları

3.       Plasentanın ayrılması veya kopması

4.       Göbek kordonu sıkışması veya sarkması

Erken Membran Rüptürü İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Erken zar yırtılması ne kadar yaygındır?”

Tüm gebeliklerin %10'una kadarında PROM görülür. Tüm doğumların %95'ine kadarı, tam gebelik döneminde (37 haftadan itibaren) gerçekleştiğinde, PROM'dan sonraki 24 saat içinde gerçekleşebilir. PPROM ise gebeliklerin yaklaşık %3'ünde görülür. Çalışmalar, PPROM'un ikiz gebelikleri etkileme olasılığının daha yüksek olduğunu göstermektedir.

2.       “Erken membran rüptürü olduğunda ne kadar süre hamilelik devam eder?”

Kaç haftalık hamilelik olduğu bu noktada önemlidir. Suyun 37. haftadan önce gelmesi durumunda, doktor en güvenli seçimi yapabilmek için anne adayı ile iletişime geçecektir ve bazı durumlarda enfeksiyon ya da komplikasyon riski çok yüksek olabileceğinden doğum gerekebilir.

3.       “Bebek erken zar yırtılmasından sağ çıkabilir mi?”

Evet. Suyunuz çok erken gelse bile fetüs hayatta kalabilir. Bu, hamileliğin yaşı ve ne kadar amniyotik sıvı kaldığı gibi faktörlere bağlıdır. Doğum doktoru, bebeğin ne zaman doğurtulması gerektiğine karar vermek için fetal sıkıntı ve enfeksiyon belirtilerini gözlemleyecektir.

4.       “Erken membran rüptürü gerçekleştiğinde ne kadar süre sonra doğum yapılmalıdır?”

Bilimsel çalışmaların sonuçları, zar yırtılmasından sonraki 24 saat içinde doğum yapan kişilerin, 24 saatten sonra doğum yapanlara göre enfeksiyon riskinin daha düşük olduğunu göstermektedir. Bu risk, erken doğum riskleriyle karşılaştırıldıktan sonra doktorlar, anne ve bebek için en iyi kararları alacak ve suyu gelen kişiye yardımcı olacaktır.