EMZİRİLEMEYEN BEBEK (SÜT SAĞMA VE RELAKTASYON)

1. SÜT SAĞMANIN YARARLI OLDUĞU DURUMLAR VE YAPILACAK HAZIRLIKLAR

Soru: “Hangi hallerde bir anne için sütünü sağmak yararlıdır?”

Sütün sağılmasının yararlı olduğu durumlar

•       Tıkanık (şiş) memeyi rahatlatmak

•       Süt birikmesi

•       Çökük meme başı

•       Emmesi sorun olan bebek

•       Memeyi reddeden bebek

•       Düşük doğum ağırlıklı (DDA) bebek

•       Hasta bebek

•       Hasta anne

•       Anne işe başlamışsa

•       Dolu memeyi almayı kolaylaştırmak için

•       Meme ucunun yara olmasını korumak için

Süt Sağma Öncesi Yapılacak Hazırlık

•       Özgüven kazandırma

•       Kaygıyı azaltma

•       Sessiz bir yer

•       Ilık bir şey içme

•       Bebeğin resmine bakma, giysilerini koklama

•       Sırt masajı

•       Memeleri ısıtma

•       Meme uçlarını uyarma

•       Memelere masaj veya hafif vurma

•       Anne ellerini su ve sabun ile yıkamalı

•       Giysileri rahat olmalı

•       Sütü sağacağı kabı sabunlu sıcak su ile yıkamalı yine sıcak su ile iyice durulamalı

•       Kabın kontamine olmasını engellemelidir

2. SÜT SAĞMA YÖNTEMLERİ

•       Elle Sağma

•       Pompa İle Sağma

•       Enjektör Pompası

•       Ilık Şişe Yöntemi

ELLE SAĞMA

•       Her anneye taburcu edilmeden önce öğretilmelidir

•       Preterm bebek anneleri, ilk günden itibaren sütlerini sağarak saklamaları konusunda önceden bilgilendirilmelidir

•       Kolostrum özellikle elle sağılmalıdır

•       Elle sağma, süt sağma yöntemleri arasında en iyi yoldur

•       Memeler yumuşak olduğunda elle sağmak daha kolaydır

•       Her kadın sütünü kendisi boşaltmalı

•       Eller temiz şekilde, baş parmak meme başı ve areolanın üstüne, işaret parmak altına başparmak hizasına yerleştirilir

•       Baş ve işaret parmak ile yavaşça meme dokusu, göğüs duvarına doğru bastırılır

•       Areola arkasındaki süt sinüsleri hissedilir

•       Tekrar tekrar basılıp bırakılır

•       Yanlardan da aynı şekilde uygulanır

•       Bir meme üç-beş dakika akım yavaşlayana kadar, sonra diğer meme sağılmalıdır

•       Sağma işlemi ilk birkaç gün 20-30 dakika olabilir

•       Meme ucuna asla bastırılmamalıdır

•       Sağma işlemi acıtmamalı, acıtıyorsa uygulanan teknik hatalıdır

Elle Sağmanın Avantajları

•       Enfeksiyon bulaşma riski daha azdır

•       Deneyimli ellerde elle sağma çok etkili ve hızlıdır, her yerde uygulanabilir

•       Kaybolacak ya da kırılacak parçası olan bir alet söz konusu değildir

•       Bazı anneler cilde plastik değmesi ya da pompa sesi yerine el temasını yeğlerler

•       Elle sağma pompaya göre daha naziktir, meme başını tahriş etmez.

POMPA İLE SÜT SAĞMA

•       Elektrikli pompalar tercih edilmeli

•       Başlarken düşük basınç, fakat yüksek hız ile başlanır,

•       Süt akışı başladıktan sonra siklus sayısı azaltılır ve basınç artırılmaya başlanır

•       Basınç annenin rahat hissettiği düzeye kadar yavaş yavaş artırılmalıdır. Bu meme başı hasarını önlemek için önemlidir

•       Cihaz kapalı iken başlık areolaya yerleştirilmeli ve cihaz kapatıldıktan sonra başlık areoladan ayrılmalıdır.

•       Memeler tamamen boşalana kadar sağma sürdürülür.

•       Çift başlık ile iki memenin aynı anda sağılması sağma süresini kısaltacaktır

•       Pompa setleri günlük değiştirilmeli, sütün toplandığı kaplar steril olmalıdır

•       Öncesinde anne ellerini yıkamalı ve memelerini su ile silmelidir

ENJEKTÖR POMPASI

Kullanım Tekniği ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

•       Büyük hacimli enjektör kullanılmalıdır (50-60 ml)

•       Pistonu geri çekin içinde boşluk kalsın

•       Geniş kısmını memeye yerleştirin ve pistonu hafif çekin

•       Anneye gösterin, kendisi yapsın

•       Süt akmaya başlayınca durun, süt kendiliğinden aksın

•       Akım durunca tekrar geri çekin, süt akmasını sağlayın

•       Memeden ayırmak için önce pistonu bir miktar memeye doğru iterek negatif basıncı boşaltın

ILIK ŞİŞE YÖNTEMİ

•       Cam şişe, 1-3 litrelik

•       Şişe ağzı 2-4 cm

•       Sıcak su doldur, boşalt

•       Sıcak şişeyi bezle tut,

•       Soğuk su ile şişenin ağzını ılıklaştır

•       Şişeyi areolaya yerleştir

•       Negatif basınç sağlar

•       Yumuşak emiş yaparak süt akar

ILIK ŞİŞE YÖNTEMİ

•       Sıcaklık oksitosin hormonunu uyardığından özellikle tıkalı ve dolu memenin boşaltılmasında işe yarar.

•       Olası yanık vakalarından korunmak için, anneye mutlaka yöntemle ilgili uygulama eğitimi verilmelidir.

Süt Sağmaya Ne Zaman Başlanmalıdır?

Eğer bebek ememiyorsa doğumu izleyen ilk 6 saat içinde mutlaka elle süt sağmaya başlanmalıdır

Süt Sağma Sıklığı Nasıl Olmalı

•        Kolostrum elde etmek için 1-2 saat arayla ve 5-10 dakika sağmak yeterlidir.

•        Süt yapımını artırmak için 24 saat içinde en az 6 tercihen 8-12 kez, mutlaka en az biri gece olmak üzere sağılmalıdır.

Süt Sağma Süresi Ne Kadar Olmalıdır?

•       Süre sütü hangi amaçla sağdığınıza bağlı olarak değişir;

–      Kolostrum için 5-10 dakika

–      Süt üretimini arttırmak için 20-30  dakika

–      Areolayı yumuşatıp bebeğin meme tutuşunu kolaylaştırmak için 3-4 bası

–      Tıkalı bir kanalı açmak için, kitle kayboluncaya kadar bası ve masaj

–      Yenidoğan dönemi sonrası stok yapmak için, Süt akışına ve bebeğin gereksinimine göre, bir meme sağılıp diğerinden bebek emzirilebilir

Önemli Noktalar

•       Kolostrum damla damla gelebilir

–      Sağılan miktar çok az bile olsa kullanılmalıdır

•       Preterm bebekler ve bazı hasta bebekler ilk beslemelerde çok az miktarlar alır

–      Az miktarda alındığında bile kolostrum çok yararlıdır

–      Kaşığa, küçük fincana ya da doğrudan bebeğin ağzına sağılabilir

–      Doğrudan enjektöre sağılabilir (1 ml. enjektörde çok gibi görünecektir)

•       Deneyimli bir anne aynı anda iki memeyi de sağabilir

•       Hem sağan, hem emziren bir anneye önce sağıp, sonra emzirmesi söylenmelidir

–      Bebek yağdan zengin son sütü almış olur

3. SÜTÜ SAKLAMA VE BEBEĞİ BESLEME YÖNTEMLERİ

Süt Saklama Kapları

•       Özel üretilmiş süt saklama kapları tercih edilmeli

•       Cam ve polipropilen kapların birbirine üstünlüğü yoktur. Her ikisi de kullanılabilir

•       Polipropilen torbalar ağızları iyi kapatılarak saklanmalı

•       Camlar genleşme sonucu kırılabileceği için üstünde boşluk bırakılmalı

•       Kapların üzerine mutlaka isim, tarih ve sağılan saat yazılmalıdır

Sağılmış Süt Nasıl Saklanır? 3-3-3 Kuralı

•       Oda sıcaklığında (serin, loş ortamda)  3 saat,

•       Buzdolabı rafında (+4 derecede)          3 gün,

•       Derin dondurucuda (-18 C0 altında)    3 ay,

DSÖ SÜT SAKLAMA ÖNERİLERİ

Saklanan Sütün Bebeğe Vermek İçin Hazırlanması

•       En eski tarihli sütten başlayın

•       Gündüz sağılan süt gündüz, gece sağılan süt gece verilmeli

•       Süt bir gece önce dondurucudan buzdolabı rafına alınmalıdır

•       Süt kabını ılık akan suyun altına tutmak veya ılık su dolu bir kabın içine anne sütü olan kabı oturtmak da tercih edilebilir

•       Su ile temas etmemeli

•       Isıtılan süt kullanılmadığında tekrar buzdolabına konmamalıdır

•       Mikrodalga ile çözme ve direkt ocak üzerine koyarak ısıtma önerilmez

•       Birkaç saatten uzun süre oda ısısında bırakılmamalı, tekrar dondurulmamalıdır

•       Eritilmiş süt (ısıtılmadıysa) evde 24 saat, hastanede 12 saat buzdolabında korunabilir.

Sağılmış Süt İle Bebeği Besleme Teknikleri

1. Orogastrik /nazogastrik sonda

2. Enjektör ya da damlalık

3. Doğrudan bebeğin ağzına sağma

4. Kaşık

5. Kap

1. Orogastrik /nazogastrik sonda

•       32-34 hafta altında olan prematüreler

•       Emme/yutma disfonksiyonu olanlar veya ağızdan beslenemeyenler

•       Hastalık veya medikal nedenlerle oral alamayanlar

•       Solunum sayısı 60-80/dk arasında olan RDS’li bebekler

•       Ağızdan yetersiz beslenenlerde ek destek olarak

2. Enjektör ya da damlalık

•       Kolostrum gibi çok az miktardaki süt için kullanılır

•       Bebeğin yanağının iç kısmına çok az miktarda süt (bir seferde 0,5 ml'den fazla değil) verin ve daha fazla vermeden önce yutmasını bekleyin

•       Enjektör bebeğin ağzının ortasına yerleştirilirse, bebek yutmaya hazır olmadığından aspire edebilir

•       Bazı bebekler enjektörü, ağzının ortasında bir şişe emziği gibi emer. Bu, bebeğin üstesinden gelebileceğinden daha fazla süt verebilir ve bebek için meme emmeyi öğrenmek daha zor olabilir

3. Doğrudan bebeğin ağzına sağma

•       Bebeği emmeye teşvik eder

•       Bebeğin zayıf bir emmesi varsa doğrudan bebeğin ağzına sağılır

•       Yarık damaklı bebekte uygulanabilir

4. Kaşıkla besleme

•       Küçük miktarlar verilebilir

•       Bebek akışı kontrol edemez, hızlı verilirse aspirasyon riski vardır

•       Büyük hacimleri vermek uzun sürer, yorucu olabilir

•       Büyük kaşık kullanmak kapla besleme gibidir

5. Kapla Besleme

•       Yutabilen ancak henüz iyi ememeyen bebekler

•       Meme tutuşunda sorunu olan bebekler

•       Memeyi iyi tutup kısa süre emdiğinde yorulan bebekler

•       Gestasyon yaşı 30-32 hafta olan bebekler için uygundur

Kapla Beslemenin Olumlu Yönleri

•       Bebeğin konforunu bozmayan bir uygulamadır.

–      Ağzının içinde herhangi bir tüp bulunmaz

•       Bebek dilini kullanarak tatları öğrenir

•       Bebeğin sindirimini uyarır

•       Eşgüdümlü solunum-emme-yutmayı geliştirir

•       Bebekle yakın temas ve göz teması sağlanır

•       Bebeğin alım hızı ve miktarını belirlemesini sağlar

•       Kap, biberondan daha kolay temizlenebilir

Kapla Beslemenin Olumsuz Yönleri

•       Bebeğin ağzından dökülen sütler boşa gitmiş olur

•       Term bebekler düzenli olarak emzirilemiyorlarsa kapla beslemeyi yeğleyebilirler

•       Bazen kapla besleme emzirmeye göre daha kolay uygulanabildiği için emzirmenin yerine geçebilir

–      Örneğin yoğun bakımda yatan bir bebeği kapla beslemek, annesine emzirme için götürüp getirmekten kolay gelebilir

Kapla Beslemenin Özellikleri

•       Bebeğin aldığı miktar her beslenmede farklıdır

•       Bebeğin her bir öğünde aldığı miktar değil, günlük toplam miktar hesaplanmalı

•       Bebek kapla beslenmeyi başaramayacak kadar güçsüzse ek olarak tüple de beslenebilir

•       Tüple beslenme kapla beslenmeye ve ardından tam emzirmeye dönüşebilir

•       Kapla besleme anneye kendine güvenini arttıracak biçimde öğretilmelidir

•       Kaplar biberon ve emzikler gibi sterilize edilmek zorunda değildir

–      Açık ağızlıdır, iç yüzeyi kolayca temizlenecek biçimde düzgündür ve bakteri üremesine kolay izin vermez

4. RELAKTASYON NEDİR? RELAKTASYON İÇİN BAŞVURAN BİR ANNEYE NASIL YARDIM EDİLİR?

RELAKTASYON

•       Herhangi bir nedenle emzirmeyi kesmiş bir annenin yeniden emzirmeye başlamasına Relaktasyon denir.

•       Aşağıdaki durumlarda yeniden emzirme mümkündür;

–      Bebek hasta olmuştur, emzirme kesintiye uğramıştır

–      Bebek yapay beslenmiş ama anne yeniden emzirmek istiyordur

–      Anne hastalanmış ve emmeyi kesmiş olabilir

Bunların Dışında

•       Bir kadın evlat edindiği bebeği emzirmek isteyebilir

•       Daha önce hiç emzirmemiş veya hiç gebe kalmamış bir kadın evlat edindiği bir bebeğin emmesi sonucu süt üretebilir. Buna “İndüklenmiş Laktasyon” denir.

•       Bu şekilde süt üreten annenin sütünün miktarı değişir, özellikle ilk haftalarda bebeği tamamen beslemesi mümkün olmayabilir.

                Bir kadının anne sütü üretimini arttırması için yapması gereken en önemli şey nedir?

•       Annenin yapması gereken en önemli şey, memesinin uyarılması için bebeği sık sık emzirmektir. Eğer bebek sık emmiyorsa, başka ne yapılırsa yapılsın anne sütü artmayacaktır.

•       Anneye sütünü arttırmada nasıl yardımcı olunur

•       Mümkünse evde bir yardımcı

•       Anne ile sütünün az olmasının nedenini tartış

•       Özgüvenini kazandır

•       Dengeli ve düzenli beslenme yolları öner

•       Dinlenme ve gevşeme

•       Bebeği ile tensel temas

•       Sık ve doğru teknikle emzirme

•       Kapla beslemeyi öner (biberon ve emzik kullanmamasını hatırlat)

•       Damlalık veya emzirme ekleyicisi kullandır

Önemli Noktalar

•       Anne sütünün artması için gerekli süre çok değişkendir.

•       Annenin çok istekli olması ve bebeğin sık emmek istemesi bu süreyi kısaltmada yardımcı olur. Bu süre beklenenden uzun sürerse anne kaygılanmamalıdır.

•       Bebek küçükse (2 aylıktan küçük) relaktasyon, daha büyüklere (6 aydan büyük) göre daha kolay olur.

•       Memeyi yeni bırakmış bir bebeğin yeniden emzirilmesi, uzun zaman önce meme emmeyi bırakmış bebeğe göre daha kolaydır.

5. LAKTASYONU UYARMAK İÇİN KULLANILAN YÖNTEMLER

Parmak Besleme(Finger Feeding)

•       Bebek henüz ememiyorsa veya meme reddi yaşanıyorsa alternatif bir teknik olarak kullanılabilir.

•       Emmeye geçişte bebek için eğitici bir teknik olabilir.

Parmak Beslemenin Yararları

•       Meme reddinde ( özellikle aç ve sinirli bebeği yatıştırmak, uykulu bebeği uyandırmak için)

•       Emzirmeyle benzerlik gösterdiğinden dil fonksiyonunu iyileştirir.

•       Anne-bebek ayrılıklarında bebek küçükse enjektör ve kapla beslemeye alternatif olabilir.

•       Meme başı yaralarında meme ucu çok hasar gördüyse bir en fazla iki gün emzirme döngüsünü bozmadan beslemeyi sağlar.

•       Emzirme tekniği gelişir, bebek emme tekniğini kullanmayı öğrenir.

•       Anne bebek bağını korur.

•       Anne dışında, baba veya aileden başka biri daha uygulayıp anneye destek olabilir.

•       Laktasyon döngüsünü uyarır.

Parmak Beslemenin Olumsuz Yönleri

•       Daha fazla beslenme ihtiyacı olan bir bebekte kalori sağlayan ideal bir yöntem değildir.

•       Bazı bebekler tüpü fark edip, huzursuzlanarak almayı reddedebilir.

•       Tüplerin temizliği ve hijyeni zor olabilir.

•       Tüp bebeğin sert damağına sürtünüp tahrişe neden olabilir. Bu durum bebekte strese neden olabilir.

Uygulama

•       Eller yıkanmış ve tırnaklar kısa olmalı

•       Anne ve bebek rahat bir pozisyonda oturmalı

•       Bebeğin emecek gibi ağzını kocaman açıp dilini aşağı ve ileri doğru uzatması için çenesine hafif uyarılarda bulunun

•       5’lik tüpü işaret veya orta parmağınızın ucuna yerleştirin  (tüpün ucu parmağınızın ucunu geçmemeli ve bebeğin damağına değdirmekten kaçınılmalıdır)

•       Tüpün karşı ucu anne sütü veya yapay besin içeren bir enjektöre, bir kaba yerleşmiş olmalıdır.

•       İşlem bebeği çok fazla yormamalıdır.

Emzirme Ekleyicisi

•       Bebeğe yeterli süt üretemeyen memeden emerken ek besin vermeye yarayan bir alettir,

•       Aç bir bebek “boş” bir memede birkaç kez emme hareketi yapabilir

•       Bebeğin öğün anında doyarken memeyi emerek uyarmasını sağlar.

•       Basit bir şekilde yapmak mümkündür.

Emzirme Ekleyicisini Enjektör İle Kullanmak

•       Bebek memeden güçlü ememiyor ya da anne emzirme ekleyicisi kullanmayı zor buluyorsa yararlıdır.

Damla Tekniği

•       Bebek memeyi emerken süt damlalıktan veya kaptan memeye damla damla dökülür,

•       Memeyi emmede isteksiz bir bebeği ikna etmekte kullanılabilir,

•       Güçlü emme için bu işleme 3 – 4 gün devam edilmesi gerekebilir

•       Emmeye ikna olan bebek için emzirme ekleyicisi ile devam edilebilir

6. BEBEĞE VERİLECEK YAPAY BESİN MİKTARI

Yeniden emzirmeye başlarken

•       Başta kilosuna uygun miktarda yapay besin vermeli

•       Biraz süt gelmeye başlar başlamaz 30-60ml/gün azaltmalı

•       Yeterli beslendiğinden emin olmak için kilosu ve idrar miktarı kontrol edilmeli

•       Bir sorun olursa miktar tekrar artırılmalıdır

Örnek:

Özgül, bebeği doğduktan hemen sonra öldü. Özgül’ün annesi bebeğe bakacak ve onu emzirmek istiyor. Tüm çocuklarını emzirmiş, en küçüğü 12 yaşında. Özgül’ün bebeği şimdi 4 haftalık ve 4.5 kg. Özgül’ün annesi bebeğin emmesini istiyor ve sütün tekrar gelmesini beklerken bebeği emzirme ekleyicisi kullanarak süt formülü ile besleyecek.

•       Bebeğin her gün 150 ml / kg süte gereksinimi vardır.

•       Yani 150 x 4.5 = günde toplam 675 ml süt.

Birkaç gün sonra, süt üretmeye başlayınca yapay süt miktarını her gün 30 ml azaltacak.

İlk azaltmaya başladığı gün ne kadar süt verecek?

•       675 –30 ml = 645 ml

Ertesi gün ne kadar süt verecek?

•       645 – 30 ml = 615 ml.

ÖZET (Süt Sağma)

•       Anne sütünün sağılması için en uygun yöntem elle boşaltmadır.

•       Kadınların pompanın gerekli olduğunu düşünmeyip sütlerini elle boşaltmayı öğrenmeleri önemlidir.

•       Sütün etkin olarak sağılması için iyi bir teknik ve oksitosin refleksinin uyarılması yararlıdır.

ÖZET (Relaktasyon)

•       Anne sütünün artması için geçen süre değişkendir (sık emzirme, istekli olma)

•       Bebek küçükse relaktasyon daha kolay

•       Memeyi yeni bırakmış bebeğin relaktasyonu daha kolay

•       Daha önce hiç emzirmemiş olsa bile relaktasyon mümkün