BEYİNDE ARAKNOİD KİST NEDİR?

Araknoid kist, özellikle beyinde ve omurilikte gelişen kanserli olmayacak şekilde oluşan sıvı dolu kese olarak bilinir. Baş ağrısı ve nöbetler şeklindeki belirtilerle görülen araknoid kist, her zaman tedavi gerektirmeyebilir. Kişinin semptomlarına bağlı olarak tedavisi, kistlerin boşaltılmasını ya da çıkarılmasını içerir. Tedavi edilmediği durumda ise nadir de olsa beyinde hasara ya da hareket problemlerine yol açarak kişinin yaşam kalitesini etkiler.

Araknoid Kist Nedir?

Araknoid kist, beyin ve omurilik ile bağlantılı araknoid membranda gelişen sıvı dolu kese yapılardır. Ayrıca en yaygın beyin kisti olarak da adlandırılan bu kitleler çoğunlukla doğuştan gelişebilir. Özellikle yetişkinlerde araknoid kist enfeksiyon ya da kafa travması gibi durumlarla sonradan da oluşabilir. Bu sıvı dolu kese yapıları beynin farklı bölgelerinde kalıcı hasarlara da neden olabilir. Son aşamada doktor tarafından hastalık tanısı konulduktan sonra cerrrahi müdahale ya da ilaç tedavisi gerçekleştirilebilir.

Beyinde Araknoid Kist Neden Olur?

Beyinde araknoid kiste neden olan faktörler bazı bulgularla primer (doğuştan) ya da sekonder (sonradan) olarak kişide ortaya çıkabilir. Bu süreçte hastalığın altında yatan etmenler aşağıdaki gibi listelenebilir:

1.       Primer (birincil, doğuştan) araknoid kist:

• Hastalığın doğuştan gelen primer tipinde anne adayının gebeliği sırasında araknoid zarının anormal bir şekilde gelişmesi hastalığı tetikleyebilir. Bu süreçte bebeğin araknoid zarında olağandışı ayrılma ya da yırtılma gerçekleşebilir.

• Bazı hastalarda rahatsızlığın tam olarak nedeni bilinmeyebilir. Bu kapsamda genetik yatkınlığın da olduğu vurgulanır.

• Bazı bireylerde beynin temporal lobunun yeterli gelişmemesi ya da daralması orta alanda kitle oluşumuna neden olabilir.

2.       Sekonder (ikincil, sonradan) araknoid kist:

• Enfeksiyonlar: Menenjit, zarın iltihaplanması

• Tümör gelişimi

• Korpus kallozum agenezisi

• Marfan sendromu

• Kafa travmaları

Araknoid Kist Boyutları

Araknoid kist boyutları diğer kitlelere göre çok büyüme eğilimli değildir. Bu doğrultuda, kitlelerin boyutları çoğunlukla 3 cm'e kadar büyüme gösterir. Eğer kitleler 3 cm'den fazla bir oluşum içindeyse hayati risk yaratabilir.

Beyinde Araknoid Kist Belirtileri

Beyinde araknoid kistin en yaygın görülen belirtileri arasında bulantı, kusma, baş ağrısı ve işitme sorunları görülebilir. Hastalığın sekonder tipinde komplikasyonların oluşumu daha hızlı ve şüphe uyandırıcı olabilir. Birincil kitle tipi ise doğuştan olduğu için semptomların ortaya çıkması zaman alabilir. Kitlenin konumlandığı yer ve tam olarak hastalığın ne zaman başladığı semptomların görülme zamanını ve şiddetini belirlemede etkilidir. Hastalığın başladığı zaman dilimi genellikle 20 yaş öncesindedir, bunun yanında bazı kişilerde semptom göstermeden ömür boyu devam edebilir.

Beyinde araknoid kist belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Bebeklerde hidrosefali gelişimi

• Sabahın ilk saatlerinde baş ağrısının yoğun hissedilmesi

• Kitlenin yerleştiği yere göre duyma kaybı ve kulak çınlamasının görülmesi

• Görme fonksiyonlarının zayıflaması ve aniden görme kaybı görülmesi

• Bilinç bulanıklığı, uyku halinin daimi olması

• Bebeklikten başlayan iç salgı bezlerinde problemler ve hormon dengesizliği

• Duygu durum bozuklukları ve kişilik değişikliklerinin gözlemlenmesi

• Dengenin bozulması ve koordinasyon güçlüğü yaşama

• Kas güçsüzlüğü nedeniyle istem dışı hareketlerin gözlemlenmesi

• Sara krizi ve epilepsi ataklarının yaşanması

• Felç veya kontrol dışı kafa sallama hareketleri

• Sık tekrarlayan mide bulantısı ve kusma eylemi göstermesi

• Uyuşukluk ve yorgunluk hali görülmesi

• Bacak, sırt ve kol bölgelerinde uyuşma ve karıncalanma

Özellikle kitlelerin yerleşimi sinir köklerine yakınsa bu bölgeyi sıkıştırarak bacak, sırt, kol bölgelerinde sinir kaybı oluşturabilir. Bu durumda ciddi uyuşma ve karıncalanma durumu oluşabilir.

Araknoid Kist Tedavisi

Kitlenin tanısının koyulması tedavi planın çıkarılmasında ön koşuldur. Radyolojik görüntüleme teknikleri ile kitlenin lokasyonu, özellikleri ve büyüklüğü tespit edilebilir. Bu sayede cerrahi ya da ilaç tedavisinin uygulama şekli belirlenebilir. Bu süreçte tanı testleri olarak BT ya da MRI görüntüleme tekniklerinden faydalanılabilir. Çoğu zaman hastalık belirti vermediği için araknoid kistin MR görüntüsünde tesadüfen tespiti yapılabilir.

Tüm bu bilgiler doğrultusunda ilaç ve cerrahi operasyon olmak üzere 2 farklı tedavi yöntemi uygulanabilir:

1.       Araknoid Kist İlaç Tedavisi:

Araknoid kist ilaç tedavisi kesin bir tedavi yöntemi değildir. Hastalığın teşhisinden sonra acil bir tedavi planı oluştururken ilaç kullanımı destek bir tedavi olarak verilebilir. Diğer bir taraftan, cerrahi operasyon ile kitle içindeki sıvı boşaltılsa dahi hastalık tekrarlayabilir. Hastalık tekrarladığında kitlenin etkilerini minimize etmek için radyoterapi uygulanabilir ve radyoterapik ilaçlar verilebilir. Hastalığa bağlı ortaya çıkan belirtiler arasında beyin fonksiyonlarında yavaşlama, şiddetli baş ağrısı ya da sara nöbetleri olabilir, bu durum da kişinin hayat kalitesini bozabilir. Bu süreçte, beyinde oluşan kitlenin vücudunu etkileyen semptomlarını azaltmak için de araknoid kist ilaç tedavisine başvurulabilir. Ayrıca ilaç tedavisinin yanında doktor kontrolünde beyin sağlığını destekleyen bazı takviye edici ürünler de listeleye eklenebilir.

2.       Araknoid Kist Ameliyatı:

Araknoid kist belirtileri tedavinin risk durumu hakkında doğrudan bilgi verir. Kitlenin durumu düzenli takip edilerek belirli bir süre doktor gözlem altında tutabilir. Kitlenin baskısı ile beyin fonksiyonları ya da vücut dengesi bozulduğunda acil müdahele gerektirebilir. Acil müdahele protokolünde araknoid kist ameliyatında farklı uygulamalar tercih edilebilir. Bu uygulamalar aşağıdaki gibi listelenebilir:

1. Kraniotomi işlemi: Kist duvarının çıkarılması için kraniotomi işlemi uygulanarak bazal sisternlerde açıklık sağlanması

2. Fenestrasyon yöntemi: Fenestrasyon adıyla bilinen bir endoskopik yöntemle kitlenin delinmesi sağlanır ve bu doğrultuda BOS (beyin-omurilik sıvısının) yollarında pencere açıklık oluşturulur.

3. Burr hole tekniği: Kafatasında delik açılması Burr hole tekniği ile yapılarak kitlenin içindeki sıvının boşaltılması sağlanır.

4. Şant takılması: Silikon dren diğer bir ifadeyle ventrikülo-peritoneal şant takılması kitle içine yerleştirilir ve sonrasında derinin alt kısmında periton içerisine enjekte edilerek kitlenin sıvısının boşaltılması amaçlanır. Bu cerrahi yöntemde kitlenin içerisine yerleştirilen tüp sayesinde sıvının bu uygulanan bölgede emilimi sağlanır, böylece kafa içi basıncının düşürülmesi sağlanır.

Günümüzde gelişen teknolojilerle minimal invaziv cerrahi uygulamaları ile tedavinin başarı oranı arttırılmıştır. 

Tüm bu teknikler beyindeki kitle çevre dokularda tehlike yaratıyorsa uygulanabilir. Genel olarak bakıldığında tedavide cerrahi yöntemlerin uygulanması tıbbi olarak hâlâ tartışmalıdır. Özellikle Marfan sendromu gibi hastalıklardan kaynaklı kitle oluşumu varsa multidisipliner yaklaşımlarla tedavinin gerçekleştirilmesi önerilebilir. Yapılan uygulamalarda ortak hedef kitle içerisindeki sıvının başka bir yere aktarılması, alınması ya da emilmesi merkezlidir.

Araknoid Kist Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Araknoid kist zararlı mı?”

Beyinde oluşan bu kitle yapıları primer (birincil) ya da sekonder (ikincil) olarak ortaya çıkabilir. Hastalığı tetikleyen unsur belirlenerek vücutta gösterdiği semptomlar doğrultusunda risk durumuna karar verilebilir. Eğer, sinirlerin hasar alması ya da beyinde konuşma ve işitme gibi merkezleri etkileme durumu varsa zararlı olarak ifade edilebilir. İlave olarak erkeklerde görülme oranının kadınlara göre daha fazla olduğu beyin kitleleri arasında yer alır. Bu nedenle, erkeklerde kitlenin zararlı faktörleri daha çok ön planda olabilir.

2.       “Araknoid kist kendiliğinden geçer mi?”

Hastalığın çoğunlukla belirti vermemesi nedeniyle tesadüfen bir MRI görüntüsü çekildiğinde fark edilebilir. Semptom vermeden hastalık devam ediyorsa herhangi bir müdahaleye gerek duyulmayabilir. Ayrıca kitle tespit edildikten sonra büyüme durumu takip edilir, bu süreçte kitlenin kendiliğinden geçmesi mümkün değildir.