ANTROPOMETRİ NEDİR VE ÇOCUKLARDA NEDEN ÖNEMLİDİR?

Antropometri; kişinin boy, kilo, baş çevresi, kemik, yağ ve kas oranlarının hesaplanması olarak tanımlanır. Bu durum klasik vücut kitle indeksinin (VKİ) hesaplanmasından daha farklı bir şekilde gerçekleştirilir. İşlemin temel amacı, kişinin büyüme ve gelişme sürecinin takip edilmesidir. Aynı zamanda beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesine de katkı sağlar. Bu ölçümler sayesinde obezite gibi sağlık problemlerinin oluşma riski minimum seviyeye indirgenir.

Antropometri Nedir? 

Antropometri, kişinin vücut ölçülerini hesaplayan bir bilim dalı olarak kabul görür. Kelime anlamı olarak “Anthropos”, insan olarak bilinir, “Metron” ise ölçü anlamına gelir. Bu nedenle işlemin adı “insan ölçümü” olarak da bilinir. Kişilerin büyüme ve gelişim sürecinin izlenebilmesi için başvurulan bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde sağlıklı olmak için nelere dikkat edilmesi gerektiği, kişisel olarak hesaplanabilmektedir. 

Hesaplamanın temel amacı, kişinin olası kronik hastalıklarının erkenden teşhis edilebilmesidir. Aynı zamanda çocukluk dönemi için de uygulanması oldukça faydalıdır. Bunun nedeni ise, bu ölçümlerle çocukların büyüme ve gelişme döneminin daha dengeli bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanabilmesidir. 

Antropometri Ölçümleri Neleri Kapsar?

İnsan vücudu ölçüleri birbirinden farklıdır. Tabii ki her insanın ölçüleri birbiri ile aynı değildir, ama bazı durumlarda dikkat edilmesi gerekir. Kişinin ölçümleri, sağlıklı standart insan ölçülerine uygun olmalıdır. Bu ölçülerin normalden daha fazla ya da normalden daha az olması, kişinin sağlığında problemler oluşmasına yol açar. Bu nedenle, antropometri ölçümleri çok önemlidir. Bu ölçümler birkaç farklı aşamada gerçekleşir:

1.       Boy, kilo, baş çevresi ölçümü (Lineer ölçüm): Vücut oranları hesaplanırken öncelikle kişinin boyuna, kilosuna ve baş çevresine bakılır. Bu durum, “lineer ölçüm” yani boyut ölçümü olarak da bilinir. Kişinin boyu, kilosu ve baş çevresi ölçüldükten sonra ise kol ve bacak boyunun ölçümü gerçekleştirilir. Omuz çevresi hesaplanır. Son olarak ise göğüs genişliği ile pelvis genişliği hesaplanarak ölçüm tamamlanır.

2.       Vücut oranları: Boy, kilo ve baş çevresi hesaplaması sonrasında ise kişinin vücut oranları hesaplanır. Bu süreçte ise bel ve kalça çevresinin ölçümü gerçekleşir. Daha sonrasında da göğüs, kol ve bacak çevresinin ölçüsü alınır. Vücut oran ölçümü de bu şekilde gerçekleşir.

3.       İnsan vücudu ölçüleri: İnsan vücudu ölçülerinin hesaplanabilmesi için kişinin biceps, suprailliac ve supscapular bölgelerinin ölçülmesi gereklidir. Bu ölçümlerden sonra ise vücut kitle indeksi (VKİ) hesaplanır ve kişinin bel ile kalça oranı incelenir. Son aşamada da bel ile boy oranının hesaplanması gerçekleşir. Bu süreçte teknolojik aletlerden de destek alınır. Kişi 3D tarama sistemleri ile analiz edilir, biyoelektrik impedans analizi ile de kişinin vücudundaki su ve yağ miktarı ölçülür.

Antropometri Parametrelerinin Aşamaları Nelerdir? 

Antropometri parametreleri sırasıyla 4 farklı aşamadan oluşur:

1.       Beden uzunluklarının hesaplanması: Kişinin vücudundaki uzuvların ve bazı bölgelerin uzunluğu ölçülür.

2.       Çevre ölçümleri: Bel, kol ve kalça gibi bölgelerin çevresi hesaplanır.

3.       Deri kıvrım kalınlığı ölçümü: Deri kıvrımı kalınlıkları ve diğer ölçümler yapılır.

4.       Nihai total değerlendirme: Kişinin bütün ölçümleri birlikte hesaplanarak süreç tamamlanır.

Antropometride Hangi Yöntemlerden Faydalanılır? 

1.       Teknolojik araçların desteği: Ölçüm sürecinde teknolojiden faydalanmak mümkündür ve bu şekilde ölçümler daha kolay hesaplanır:

a.       Biyoelektrik impedans analizi: Kişilerin yağ oranı ve vücuttaki su miktarı kolaylıkla ölçülür.

b.      3D tarama sistemleri: 3D teknolojisinden faydalanarak da ölçüm yapılması mümkündür. Böylelikle daha doğru sonuçlar elde edilir ve işlem süresi de kısalmış olur.

2.       Klasik yöntemlerle doğrudan ölçüm: Hatalı sonuçların ortaya çıkma riski vardır. Klasik yöntemlerle kişinin vücudunun uzunluğu ve çevresi ölçülür, hesaplanır.

3.       Matematiksel yöntemlerle dolaylı ölçüm: Bu yöntemde genellikle matematiksel hesaplamalara başvurulduğu bilinir.

Antropometri Kullanım Alanları Nelerdir?

Antropometri kullanım alanları oldukça geniştir. Bu hesaplamanın genellikle sadece sağlık alanında gerekli olduğu düşünülür. Fakat geçmişten günümüze kadar birçok alanda bu hesaplamalardan faydalanılmıştır. Antropometri kullanım alanları şunlardır:

1.       Tıp ve antropometri: Tıp ve antropometri birbirini tamamlayan 2 bilim dalı olarak bilinir. Kişilerin sağlık durumlarının değerlendirilmesinde bu ölçümlerin desteği mutlaka gereklidir. Özellikle büyüme ve gelişme döneminde, kişinin vücudunun ölçülerinin incelenmesi önerilir. Böylelikle ilerleyen süreçlerde oluşabilecek bazı kronik hastalıkların önüne geçilir. Kişinin obeziteye yatkınlığı olabilir. Bu gibi durumların önceden hesaplanarak fark edilmesi, ilerleyen süreçte obezite riskini de azaltır. Ayrıca antropometrik ölçümler adli tıp, kriminoloji ve otopside de kullanılmaktadır.

2.       Spor ve antropometri: Profesyonel sporcuların bu ölçümleri düzenli olarak yaptırması gereklidir. Kişinin spor hayatının sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için bu ölçüm sonuçlarına ihtiyaç duyulur. Bu sonuçlara bağlı olarak gerekli tedbirler alınır. Aynı zamanda kişilerin vücut yapılarına ve oranlarına göre hangi spora daha yatkın olacakları da böylelikle belirlenebilir hale gelir. Kişinin beslenme düzeninde de yaptığı spora ve antropometri ölçüm sonuçlarına göre birtakım değişiklikler yapılabilir.

3.       Ergonomi, tasarım ve endüstri mühendisliği: Ergonomi ve tasarım alanında da bu ölçümlere ihtiyaç duyulur:

a.       İş güvenliği: Özellikle iş güvenliği için çalışanların vücutlarına uygun bir çalışma ortamı yaratılması önerilir. Böylelikle iş kazalarında da azalmalar meydana gelir.

b.      Askeri ve havacılık: Askeri ve havacılık alanında da bu ölçümler önemlidir. Üniforma tasarımları, kask tasarımları ve özel ürünlerin tasarımı bu şekilde gerçekleşir. Uçak, tank ve gemi gibi deniz araçlarının tasarımları da yine ortalama insan vücudu ölçüleri baz alınarak yapılır.

4.       Moda ve tekstil: Bu alandaki bütün tasarımlar ortalama insan vücudu ölçüleri baz alınarak yapılır.

5.       Arkeoloji: Arkeoloji, arkeolojik yöntemlerle ortaya çıkarılmış kültürleri, sosyoloji, coğrafya, tarih, etnoloji, antropoloji, nümismatik, filoloji gibi birçok bilim dalından yararlanarak araştıran ve inceleyen bilim dalıdır. Arkeolojik araştırmalar sırasında da antropometrik ölçümlerden yararlanılır.

6.       Antropoloji: Antropoloji ya da insan bilimi, geçmiş ve günümüz topluluklarında yaşayan insanların çeşitli yönlerini inceleyen bilim dalıdır. İnsanın kültürel ve fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasına yardımcı olur. Antropolojik araştırmalar sırasında antropometrik ölçümlere de müracaat edilir.

Antropometri İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Antropometri hangi bilim dallarında kullanılır?”

Antropometri; kişinin kilo, boy ve baş çevresi ölçümünün hesaplanmasıdır. Bu hesaplamaların gerekli olduğu bazı bilim dalları vardır. Bu bilim dalları; tıp ve sağlık, spor bilimleri, adli tıp, kriminoloji, ergonomi, endüstri mühendisliği, antropoloji ve havacılık olarak bilinir. Bunların haricinde ise antropometri kullanım alanları arasında; arkeoloji, askerlik ve moda-tekstil yer aldığı bilinir.

2.       “Antropometrik ölçümle normal boy-kilo ölçümü arasındaki fark nedir?”

Antropometri; sadece boyu ve kiloyu değil, vücudun birçok farklı bölümünü ölçer, yağ dağılımını ve kas kütlesini hesaplar, kemiklerin yapısını inceler ve detaylı analiz yapar. Aynı zamanda kişinin beslenme düzenini, kronik hastalık riskini ve gelişim sürecini de inceler. Normal boy-kilo ölçümü ise detaylı değildir, vücut kitle indeksi (VKİ) hesaplamasında kullanılır, rutin sağlık kontrollerinde incelenir ve sadece kütle bilgisini sunar.

3.       “Çocuklarda antropometri neden bu kadar önemlidir?”

Çocukların büyüme ve gelişim sürecinin takip edilebilmesi için antropometriye başvurulur. Böylelikle gelişimini olumsuz yönde etkileyebilecek olan obezite veya malnütrisyon  gibi bazı problemler erkenden teşhis edilir ve olası kronik hastalıkların ortaya çıkma riski incelenir. Çocukların beslenme düzeni de bu sayede incelenir ve düzenlenir.

4.       “Antropometri yöntemleri nelerdir?”

Antropometri yöntemleri arasında ilk sırada lineer ölçüm (boyut ölçümü) yer alır. Boyut ölçümleri yapıldıktan sonra çevre ölçümleri yapılır ve deri altı yağ dokusunun kalınlığı hesaplanır. Kişinin boy-kilo indeksi incelenir, hacim ve alan ölçümleri yapılır. Daha sonrasında ise kas ve kemik ölçümü yapılır.