SUNİ TENEFFÜS VE KALP MASAJI NASIL YAPILIR?

Suni teneffüs, solunumu durmuş veya yetersiz olan bir bireyin solunum fonksiyonunu dışarıdan mekanik veya manuel yollarla destekleyerek akciğerlere oksijen iletimini sağlamak ve karbondioksit atılımını kolaylaştırmak amacıyla uygulanan temel bir yaşam desteği prosedürüdür. Acil durumlarda doğru müdahale, hayat ile ölüm arasındaki ince çizgide belirleyici olabilir. Kalp durması, boğulma, elektrik çarpması veya diğer travmatik olaylar sonucunda solunumun durması, dakikalar içinde ciddi beyin hasarına veya ölüme yol açabilir. Bu gibi durumlarda uygulanan suni teneffüs, kişinin solunumunu destekleyerek oksijen almasını sağlayan ve hayati organların işlevselliğini koruyan kritik bir ilk yardım uygulamasıdır.

Suni Teneffüs Nedir?

Suni teneffüs, solunumu durmuş bir kişiye vücudun oksijensiz kalmasını engellemek ve kalbin çalışmaya devam etmesi için gerekli olan oksijeni sağlamak amacıyla dışarıdan solunum desteği ile uygulanan bir yöntemdir. Suni teneffüs, temel yaşam desteğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Amaç, akciğerlere hava göndererek dokuların oksijenlenmesini sağlamak ve böylece beyin başta olmak üzere hayati organların kalıcı hasar görmesini engellemektir. Suni teneffüs, tek başına veya kalp masajı+suni teneffüs kombinasyonu=CPR ile uygulanabilir.

Suni Teneffüs Neden Yapılır?

Suni teneffüsün yapılmasının temel amacı, solunumu duran veya tehlikeli derecede zayıflayan bir çocuk ya da yetişkine acil oksijen sağlamaktır. Solunum durması, çeşitli nedenlerle meydana gelebilir ve her biri acil müdahale gerektirir. Aşağıda sıralanan durumların herhangi birinde, vücuda yeterli oksijen gitmemesi durumunda beyin hücreleri başta olmak üzere organlarda geri dönüşü olmayan hasarlar meydana gelmeye başlar. Bu nedenle, hangi nedenle olursa olsun solunum durması fark edildiğinde zaman kaybetmeden ilk yardım kurallarına uygun olarak suni teneffüs uygulamasına başlanması büyük önem taşır:

1.       Boğulma: Suda boğulma vakalarında akciğerlerin su ile dolması sonucu oksijen alımı durur. Suni teneffüs, kişinin nefes almasını sağlayana kadar dışarıdan hava verilmesini gerektirir. Boğulma vakalarında doğru suni solunum desteği ile kişiler yaşama döndürülmektedir.

2.       Kalp krizi (MI) ve Kalp-solunum durması (Kardiyopulmoner arrest): Kalp krizi sonucunda kalbin durması, solunumun da durmasına yol açabilir. Bu durumda kalp masajı+suni teneffüs kombinasyonu=CPR, dolaşımı ve solunumu desteklemek için hayati öneme sahiptir.

3.       Elektrik çarpması: Yüksek akıma maruz kalmak, kalp ritmini bozabilir ve solunum merkezini etkileyerek solunumun durmasına da neden olabilir.

4.       Zehirlenmeler: Karbon monoksit gibi zehirli gazların solunması veya ilaç zehirlenmeleri, merkezi sinir sistemini etkileyerek solunum zorluklarına yol açabilir.

5.       Beyin hasarı: Kafa travmaları veya felç gibi durumlar, solunumu kontrol eden beyin bölgelerine zarar verebilir. Bu gibi durumlarda kişiler nefes almakta ve solunumu devam ettirmekte zorluk yaşayabilirler.

6.       Ciddi allerjik reaksiyonlar (Anafilaksi): Şiddetli allerjik reaksiyonlar hava yollarının şişmesine ve kapanmasına neden olarak solunumu engelleyebilir. Bu gibi durumlarda suni teneffüs uygulamasına başvurulabilmektedir.

7.       Yabancı cisim tıkanıklığı: Nefes borusuna kaçan bir cisim, solunum yolunu tamamen tıkayarak solunum durmasına yol açabilir. Bu durumda “Heimlich manevrası” gibi yöntemlerle tıkanıklık giderildikten sonra solunum hâlâ başlamazsa suni teneffüs gerekebilir.

Suni Teneffüs Çeşitleri

Suni teneffüs uygulamalarının temel amacı aynı olsa da, farklı durumlara ve kullanılan ekipmanlara göre çeşitli yöntemleri bulunmaktadır. Her bir suni teneffüs çeşidinin kendine özgü uygulama teknikleri ve kullanım alanları bulunmaktadır. Önemli olan, acil bir durumda mevcut şartlara ve kişinin durumuna en uygun olan yöntemi seçerek hızlıca müdahale edebilmektir:

1.       Ağızdan ağıza suni teneffüs (CPR ile birlikte kullanılır): Ağızdan ağıza suni teneffüs, en bilinen ve en sık uygulanan suni teneffüs yöntemidir. Solunumu durmuş bir kişiye doğrudan hava verilmesini içerir. Genellikle kalp masajı+suni teneffüs kombinasyonu=kardiyopulmoner ressüsitasyon (CPR) kapsamında uygulanır. Uygulayıcı, hastanın ağzına kendi nefesini üfler. Ekipman gerektirmemesi ve her yerde uygulanabilir olması nedeniyle sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.

2.       Ağızdan buruna suni teneffüs: Bu yöntem, ağızdan ağıza uygulamanın mümkün olmadığı veya zor olduğu durumlarda tercih edilir. Ağızda ciddi yaralanma, ağzın açılamaması ya da çene kilitlenmelerinde uygulanmaktadır. Hava, hastanın burun deliklerinden içeri üflenir. Ağızdan ağıza uygulanamayan durumlarda alternatif bir yöntem sunar. Fakat burun deliklerinin iyi kapatılması gerektiği için daha fazla dikkat gerektirir.

3.       Ağızdan maske ile suni teneffüs: Bu yöntemde, bir ressusitasyon maskesi kullanılır. Maske, hastanın ağız ve burnunu kapatacak şekilde yerleştirilir ve uygulayıcı maskenin üzerindeki valften hava üfler. Bu da, direkt teması engelleyerek hijyen sağlar. Hastalık bulaşma riskini azaltan, daha hijyenik bir suni teneffüs yöntemidir. Sağlık profesyonelleri tarafından uygulanmaktadır.

4.       Ambu ile suni teneffüs: Ambu, özellikle profesyonel sağlık ekipleri tarafından kullanılan bir araçtır. Bir balon torbası, tek yönlü valf ve yüz maskesinden oluşur. Uygulayıcı, maskeyi hastanın yüzüne oturtur ve torbayı sıkarak akciğerlere hava gönderir. Yüksek hacimli oksijen sağlama kapasitesi ve daha etkili bir ventilasyon sağlaması nedeniyle çok etkili bir yöntemdir.

5.       Mekanik ventilatör (solunum cihazı) ile suni teneffüs: Bu yöntem, hastanelerde veya acil servislerde, solunumu tamamen durmuş veya çok zayıf olan hastalar için kullanılan ileri düzey bir destek yöntemidir. Cihaz, hastanın solunumunu tamamen kontrol altına alır veya destekler. Uzun süreli ve kontrollü solunum desteği sağlar. Sadece özel tıbbi ekipman ve eğitimli personel tarafından kullanılabilir.

Suni Teneffüs Nasıl Yapılır?

Suni teneffüs, nefes almayan kişinin burnunu kapatıp ağzını açarak, kişinin kendi ağzını kazazedenin ağzına, ağzı tamamen kaplayarak, göğsü yükseltecek kadar hava üflemesi şeklinde yapılır. Bu işlemi yaklaşık her 5-6 saniyede bir tekrarlayarak, acil yardım ekipleri gelene kadar düzenli bir ritimde devam edilmelidir.

Suni teneffüs uygulamasının temel amacı, solunumu durmuş veya yetersiz olan bir kişiye dışarıdan solunum desteği sağlamaktır. Doğru ve etkili bir uygulama, kişinin hayatta kalma şansını önemli ölçüde artırır. Suni teneffüsün temel adımları, kişinin yaşına ve durumuna göre farklılık gösterebilir. Genel olarak uygulanan ağızdan ağıza suni teneffüs tekniği, ilk yardımda en sık karşılaşılan yöntemdir.

İlk Yardımda Ağızdan Ağıza Suni Teneffüs Uygulama Adımları

İlk yardım suni teneffüs uygulaması, doğru tekniklerle yapıldığında hayat kurtarıcı olabilir. Fakat uygulama öncesinde mutlaka güvenlik ve bilinç kontrolü yapılmalıdır:

1.       Adım-1: “Güvenliği sağlama ve bilinç kontrolü”: Öncelikle, kendinizin ve kazazedenin güvenliğini sağlayın. Trafik, elektrik hattı, vb. tehlikeli bir ortamdaysanız, ortamı güvenli hale getirin veya kazazedeyi güvenli bir yere taşıyın. Kazazedenin bilincini kontrol edin. Eğer kazazede tepki vermiyorsa,  112 Acil Yardım Hattı'nı arayıp yardım isteyin veya bir başkasından aramasını isteyin.

2.       Adım-2: “Hava yolunu açma”: Kazazedeyi sırtüstü düz bir zemine yatırın. Bir elinizi kazazedenin alnına yerleştirin, diğer elinizin 2 parmağını çenesinin ucuna koyun. Alnından bastırarak başını geriye doğru eğin ve çeneyi yukarı doğru kaldırarak hava yolunu açın. Bu, dilin geriye düşerek hava yolunu tıkamasını engeller.

3.       Adım-3: “Solunumu kontrol etme” (Bak-dinle-hisset): Hava yolunu açtıktan sonra, kazazedenin ağzına ve burnuna kulağınızı yaklaştırarak 10 saniye boyunca solunumunu kontrol edin:

• Bak: Göğüs hareketlerine bakın (inip kalkıyor mu?).

• Dinle: Ağız ve burundan gelen solunum seslerini dinleyin.

• Hisset: Yanağınızda soluk alıp vermenin sıcaklığını hissedin.

Normal solunum belirtisi yoksa veya soluk alıp verme düzensiz ve yetersizse hemen derhal 4. adıma geçip suni teneffüse başlayın.

4.       Adım-4: “Ağızdan ağıza suni teneffüs uygulaması”: Kazazedenin burnunu başparmağınız ve işaret parmağınızla sıkıca kapatın. Derin bir nefes alın ve dudaklarınızı kazazedenin ağzını tamamen kapatacak şekilde yerleştirin, hava kaçağı olmamasına dikkat edin. Yavaş ve eşit bir şekilde, kazazedenin göğsünün yükseldiğini görene kadar yaklaşık 1 saniye süren bir nefes verin. Nefes verdikten sonra, dudaklarınızı çekin ve kazazedenin göğsünün inmesini izleyerek havayı dışarı vermesine izin verin. Bu işlemi toplamda 2 kez tekrarlayın. Her bir nefes arasında kazazedenin göğsünün inmesini bekleyin.

5.       Adım-5: “Kalp masajı+ Suni teneffüs döngüsü” (CPR): Eğer suni teneffüs ile birlikte kalp masajı da gerekiyorsa yani nabız da yoksa, 30 göğüs basısı ve 2 suni teneffüs şeklinde bir döngü uygulayın. Bu, kalp masajı+suni teneffüs kombinasyonu=kardiyopulmoner ressüsitasyondur (CPR).  Göğüs basılarını uygularken, kazazedenin göğüs kemiğinin alt yarısına 2 elinizi kenetleyerek yerleştirin ve kollarınızı bükmeden dik tutarak yaklaşık 5-6 cm derinliğinde ve dakikada 100-120 bası hızında basınç uygulayın. Bu döngüyü, profesyonel yardım gelene kadar veya kazazede normal şekilde solunum ve dolaşım belirtileri gösterene kadar devam ettirin.

Bebeklerde Suni Teneffüs

Bebeklerde suni teneffüs uygulaması, yetişkinlere göre daha hassas ve dikkatli bir yaklaşım gerektirir. Zira bebeklerin solunum sistemleri ve vücut yapıları yetişkinlerden farklı olduğu için, uygulama teknikleri de buna göre ayarlanmalıdır.

A)     Bebeklerde solunum durmasının nedenleri:

1. Boğulma

2. Ani Bebek Ölümü Sendromu (SIDS)

3. Enfeksiyonlar

4. Doğum travmaları

5. Zehirlenmeler

6. Konjenital kalp veya solunum problemleri

B)      Bebeklerde suni teneffüs adımları:

1.            Adım-1: “Bilinç kontrolü”: Bebeğin topuğuna hafifçe vurarak veya omzundan nazikçe sıkarak tepkisini kontrol edin. Eğer tepki vermiyorsa, 112'yi arayıp yardım isteyin veya bir başkasının aramasını isteyin.

2.            Adım-2: “Hava yolunu açma”: Bebeği sırtüstü düz bir zemine yatırın. Bebeğin başını hafifçe geriye doğru yatırın. Yetişkinlerdeki gibi aşırı geriye yatırmak yerine, burnunun havaya baktığı "koklama pozisyonu" vermek yeterlidir. Bebeğin boynu hassas olduğu için aşırı geriye yatırma solunum yolunu kapatabilir.

3.            Adım-3: “Solunumu kontrol etme” (Bak-dinle-hisset): Bir elinizi alnına, diğer elinizin 2 parmağını çenesine koyun ve nazikçe kaldırın. Hava yolunu açtıktan sonra, bebeğin ağzına ve burnuna kulağınızı yaklaştırarak 10 saniye boyunca solunumunu kontrol edin:

• Bak: Göğüs hareketlerine bakın.

• Dinle: Solunum seslerini dinleyin.

• Hisset: Yanağınızda nefesini hissedin.

Eğer bebek nefes almıyorsa veya çok zayıf soluyorsa, hemen derhal 4. adıma geçip suni teneffüse başlayın.

4.            Adım-4: “Ağızdan ağız ve buruna suni teneffüs uygulaması”: Derin bir nefes alın ve dudaklarınızı bebeğin hem ağzını hem de burnunu kapatacak şekilde yerleştirin. Çok nazikçe ve kısa süreli bir nefes verin. Nefesinizin hacmi, sadece bebeğin yanaklarını şişirecek kadar olmalıdır. Amacınız, bebeğin göğsünün hafifçe yükseldiğini görmektir. Nefes verdikten sonra, dudaklarınızı çekin ve bebeğin göğsünün inmesini izleyerek havayı dışarı vermesine izin verin. Bu işlemi toplamda 2 kez tekrarlayın. Her bir nefes arasında bebeğin göğsünün inmesini bekleyin.

5.            Adım-5: “Kalp masajı+ Suni teneffüs döngüsü” (CPR): Eğer bebeğin nabzı da yoksa veya çok zayıfsa, 30 göğüs basısı ve 2 suni teneffüs şeklinde bir döngü uygulayın. Bebeklerde kalp masajı için, göğüs kemiğinin alt yarısına 2 parmağınızı (işaret ve orta parmak) koyun ve yaklaşık 4 cm derinliğinde ve dakikada 100-120 bası hızında nazikçe basınç uygulayın. Bu döngüyü, profesyonel yardım gelene kadar veya bebek normal solunum ve dolaşım belirtileri gösterene kadar devam ettirin.

C) Bebeklerdeki suni teneffüste dikkat edilmesi gerekenler:

1. Bebeklere çok fazla hava üflemek akciğerlerine zarar verebilir, bu yüzden nefesinizin çok hafif olduğundan emin olun.

2. Hava yolunu açarken bebeğin boynunu aşırı geriye yatırmaktan kaçının.

3. Eğer bebeğin göğsü yükselmiyorsa, hava yolunu tekrar kontrol edin ve ağzında veya burnunda herhangi bir tıkanıklık olup olmadığını gözlemleyin.

4. Bebeklerde suni teneffüs ve kalp masajı, doğru ve hızlı uygulandığında ciddi ölümcül sonuçları engelleyebilir. İlk yardım eğitimleri bu konuda en doğru bilgiyi sağlayacaktır.

Kalp Masajı+Suni Teneffüs=CPR Entegre Yaklaşım

Kalp masajı+suni teneffüs kombinasyonu=tıbbi adıyla kardiyopulmoner ressüsitasyon (CPR), kalbi durmuş veya kalp aktivitesi çok zayıflamış ve aynı zamanda solunumu durmuş kişilere uygulanan en kapsamlı ilk yardım yöntemidir. Bu 2 bileşen birbirini tamamlayarak beyne ve diğer hayati organlara oksijenli kan akışını sağlamayı hedefler. CPR adımları, genellikle 30 göğüs basısı ve ardından 2 kurtarıcı nefes (suni teneffüs) döngüsü şeklinde uygulanır.

Kalp durması durumunda, kalp kanı pompalayamaz hale gelir ve bu da oksijenin vücut dokularına ulaşmasını engeller. Eğer solunum da durduysa, vücuda yeni oksijen girişi de olmaz. Bu durumda, sadece kalp masajı yapmak, zaten oksijeni tükenmiş kanı dolaştırmak anlamına gelir. Sadece suni teneffüs yapmak ise, dolaşım olmadığı için akciğerlere giren oksijenin vücuda dağılamamasına yol açar. Bu nedenle, hem oksijen sağlamak (suni teneffüs), hem de bu oksijenin vücutta dolaşmasını sağlamak (kalp masajı) hayati önem taşır.

CPR=Kalp Masajı+Suni Teneffüs Uygulama Adımları:

Kalp masajı+suni teneffüs=CPR uygulaması, acil durumlarda hayat kurtarma potansiyeli en yüksek ilk yardım becerilerinden biridir. Bu becerinin öğrenilmesi ve düzenli olarak pekiştirilmesi, toplumda acil durumlara müdahale kapasitesini önemli ölçüde artırabilir:

1.       Kalp masajı: Hastayı sırtüstü düz ve sert bir zemine yatırın. Göğüs kemiğinin (sternum) alt yarısının ortasına, 2 meme ucunun arasına gelecek şekilde bir elinizin topuzunu yerleştirin. Diğer elinizi ilk elinizin üzerine kenetleyin. Kollarınızı dik tutarak ve “dirseklerinizi bükmeden”, omuzlarınızın dikliğini koruyarak bası uygulayın. Her basıdan sonra göğsün tamamen eski haline dönmesine izin verin. Bu, kalbin kanla dolması için önemlidir.

2.       Kurtarıcı nefesler (Suni teneffüs): 30 göğüs basısı tamamlandıktan sonra, hastanın burnunu sıkıca kapatın. Derin bir nefes alın ve dudaklarınızı hastanın ağzını tamamen kapatacak şekilde yerleştirin. Yaklaşık 1 saniye süresince, hastanın göğsünün yükseldiğini görene kadar yavaşça hava üfleyin. Hava verdikten sonra dudaklarınızı çekin ve göğsünün inmesini izleyerek havayı dışarı vermesine izin verin. Bu işlemi 2 kez tekrarlayın.

3.       Döngüyü devam ettirme:30 göğüs basısı ve 2 kurtarıcı nefeslik bu döngüyü, profesyonel yardım (ambulans) gelene kadar veya hasta normal solunum ve dolaşım belirtileri gösterene kadar kesintisiz olarak devam ettirin.

Suni Teneffüs ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Suni teneffüs ne kadar süreyle yapılmalıdır?”

Suni teneffüs+kalp masajı=CPR, profesyonel tıbbi yardım (ambulans) gelene kadar veya kazazede normal solunum ve dolaşım belirtileri gösterene kadar kesintisiz olarak devam ettirilmelidir.

2.       “Suni teneffüs yaparken nelere dikkat edilmelidir?”

a.       Hava yolunun doğru bir şekilde açıldığından emin olmak

b.      Her nefeste göğsün yükseldiğini kontrol etmek

c.       Eğer kalp masajı+suni teneffüs birlikte=CPR şeklinde yapılıyorsa, göğüs basılarını doğru derinlik ve hızda yapmak

d.      Hijyen açısından mümkünse bariyer maske kullanmak

3.       “Suni teneffüs her durumda uygulanır mı?”

Tek başına suni teneffüs, solunumu durmuş veya yetersiz olan ancak nabzı olan kişilerde uygulanır. Eğer nabız da yoksa, kalp masajı+suni teneffüs kombinasyonu=CPR uygulanmalıdır. Bu uygulamalardan önce kişinin güvenliği her zaman öncelikli olarak sağlanmalıdır.

4.       “Bebeklerde suni teneffüs yetişkinlerden farklı mıdır?”

Evet. Bebeklerde suni teneffüs yetişkinlerden oldukça farklıdır. Bebeğin başı aşırı geriye yatırılmamalı (“koklama pozisyonu” yeterlidir), nefesler daha nazik ve kısa olmalı ve ağız hem burunu, hem de ağzı kapatacak şekilde uygulanmalıdır. Kalp masajı teknikleri de bebeklerde çok farklıdır.

5.       “Suni teneffüs kaç dakikada bir yapılır?”

Suni teneffüs, genellikle kalp masajı ile birlikte uygulandığında, her 30 göğüs basısından sonra 2 kurtarıcı nefes şeklinde yapılır. Bu döngü, aralıksız olarak profesyonel yardım (ambulans) gelene kadar veya kişinin normal solunumu ve dolaşımı başlayana kadar devam ettirilir.

6.       “Suni teneffüs kaç nefes yapılır?”

Temel yaşam desteği protokollerinde, suni teneffüs uygulaması sırasında genellikle 30 kalp masajı basısından sonra 2 kurtarıcı nefes verilir. Bu oran; hem yetişkinler, hem çocuklar ve hem de bebekler için genel kuraldır ve sabittir.

7.       “Bak-dinle-hisset yöntemi nedir?”

Bak-dinle-hisset yöntemi, bir kişinin solunumunun olup olmadığını anlamak için kullanılan basit bir kontrol yöntemidir. Bu kontrol, toplamda yaklaşık 10 saniye sürmelidir:

·         Bak: Kazazedenin göğsünün inip kalktığını gözlemleyin.

·         Dinle: Kulağınızı kazazedenin ağız ve burnuna yaklaştırarak solunum seslerini (nefes alıp verme, hırıltı, vb.) dinleyin.

·         Hisset: Yanağınızda kazazedenin nefesinin sıcaklığını veya hareketini hissedin.

8.       “CPR kaç dakikada bir yapılır?”

CPR (Kardiyopulmoner ressüsitasyon), belirli döngüler halinde kesintisiz olarak yapılır. Bu döngüler, genellikle 30 göğüs basısı ve 2 kurtarıcı nefesten oluşur. CPR'a başlandıktan sonra, profesyonel tıbbi yardım (ambulans) ulaşana veya kişinin kendi kendine solunumu ve dolaşımı başlayana kadar ara verilmeden devam edilmelidir. "Kaç dakikada bir" yerine, kesintisiz döngüler şeklinde uygulanması asıl esas olandır.