BEBEKLERDE HIÇKIRIK NEDEN OLUR VE NASIL GEÇER?

Bebekler, ağlarken ve beslenirken hava yutar ve midede yuttukları hava hıçkırık yapar. Yani bebeklerin hıçkırığı, normal gelişim süreçlerinin tipik bir parçası olarak karşımıza çıkar. Bu durumda bebeğin gazını çıkartmak ya da üstüne tekrar kısa süreli emzirmek yardımcı olabilir. Emzik veya biberon verilmesini ise anne memesi ile şaşkınlık yaşatabileceğinden önermiyoruz açıkçası. Silikon uç, silikon başlık kullanımı önerilmez. Su, şekerli su ya da limon da verilmez. Hıçkırığın önlenmesinde en önemli husus, bebeğin doğru pozisyonda ve tam kavrama ile emzirilmesini sağlamaktır. Hıçkırık genel mânâda ciddi bir durum değildir; ancak bebekte nefes almada zorluk gibi ciddi başka ek belirtiler de varsa, işte o vakit endişe verici duruma gelebilir.

Bebeklerde Hıçkırık Nedir?

Bebeklerde hıçkırık; diyaframın kasılması ve ses tellerinin kapanması sonucu oluşur. Diyafram, vücudun nefes almak için kullandığı ana kastır ve ses tellerinin hızla kapanması durumu hıçkırığa neden olur. Hıçkırık, genellikle yetişkinlerde kendilerini rahatsız hissettiren bir durum olduğundan; anne-babaları, bebeklerinin de aynı oranda rahatsız hissettirdiğini düşündürtür. Ancak bebekler bu durumdan yetişkinler kadar etkilenmez. Hıçkırıklar bebeklerde nadiren nefes alma durumunu etkiler, hatta birçok bebek hıçkırık nöbeti sırasında rahatsız edilmeden uyumaya devam edebilir.

Bebeklerde Hıçkırık Neden Olur?

Yenidoğan sürecinde özellikle nedeni tam olarak belirlenemeyen hıçkırık, çoğu zaman bir sebep olmaksızın ortaya çıkar; ancak bazen beslenme sonrası da oluşabilir. Yemek sonrası hıçkırığın sebebi, bebeğin karnının şişip diyaframına sürtünerek hıçkırıklara neden olmasıdır.

Bebeklerdeki hıçkırığın nedenleri şunlardır:

1. Çok fazla beslenilmesi

2. Çok hızlı beslenilmesi

3. Beslenirken fazla hava yutulması

4. Huysuzlanma sonrası, ağlarken fazla hava yutulması

5. Ani sıcaklık değişimi

Bebeklerde Hıçkırık Nasıl Geçer?

Hıçkırıkların, bebeklerin beyin gelişimi ve nefes almaları için önemli olabileceğine dair araştırmalar mevcuttur ve bebeklerin hıçkırması muhtemel olarak gelişimsel süreçlerinde, anne karnında geliştikleri en erken dönemlerden birinde oluşur.

Ancak bebeklerin hıçkırığının onlarda rahatsızlık yarattığına dair gözlemler oluşursa, bu durumun geçirilmesi için birkaç ipucu vardır:

1. Bebeğin gazını çıkartmak: Bebeğin gazının çıkarılması için beslemeye ara verilmesi, hıçkırığın durmasına yardımcı olabilmektedir. Gaz çıkarmak, hıçkırığa neden olan fazla gazın giderilmesine yardımcı olur. Bebekler anne sütüyle beslendiği süreçte ise, emzirilmeden önce gaz çıkarma işlemi bebeğin rahat emmesini ve hıçkırık durumu yaşamamasını sağlar. Bebeklerin emzirme sonrasındaki hıçkırık nöbetinde ise sırtını ovarak hafifçe vurmak, hıçkırık yapan fazla gazın çıkışını kolaylaştırır. Bu noktada vurmak ufak ve nazik bir dokunma olarak uygulanmalı, asla hafif şiddetle dahi bile vurulmamalıdır.

2. Üstüne tekrar kısa süreli emzirmek: Bebeklerde hıçkırık her zaman beslenme durumunda başlamayıp, kendiliğinden de başlayabilir. Bu tür bir durumda diyaframın gevşemesi için emzirmek en kolay yöntem olabilir. Emme refleksi diyaframı gevşeterek hıçkırığı durdurmaya yardımcı olabilir.

3. Bebeği aşırı beslemekten kaçınmak: Bebeklerin hıçkırıklarını önlemede çok önemli ve dikkat edilmesi gereken detaylardan biridir. Bebeğin mide çok fazla ve hızlı bir şekilde doldurulmamalıdır. Bu sebeple en kolay uygulanacak yöntemler şunlardır:

   • Besleme sırasında bebeğin gazını çıkarmak için aralar verilmesi

   • Beslenme süresinin uzatılması, yavaşlatılması

4. Hıçkırıkların kendiliğinden geçmesi için rahatlatmaya çalışmak, kendi kendilerine kalmalarına izin vermek: 1 yaş altında olan bebeklerde sık sık hıçkırma durumu olur. Çoğu zaman bebeklerdeki hıçkırık 5-10 dakika içerisinde kendiliğinden durur. Bu süreçte gözlem yapılmalı ve eğer ki bebekte herhangi bir rahatsızlık durumu olmadığı görülüyorsa, onları kontrollü olarak kendi kendilerine bırakmak da iyi bir çözüm olabilir. Müdahale edilmediği süreçte, bebeğin hıçkırığı kendiliğinden geçmezse doktoru ile iletişime geçmek doğru olacaktır. Hıçkırıklar normal seyrettiğinde sorun teşkil etmemekte ancak nadir durumlarda,  örneğin bebekte nefes almada zorluk gibi ciddi başka ek belirtiler varsa ciddi tıbbi sorunlarının işareti de olabilmektedir.

Bebeklerin Hıçkırıklarının Önlenmesi

Hıçkırık atakları ya da nöbetlerinin önlenmesi için uygulanabilecek birkaç yol bulunur. Ancak, nedenleri henüz netleşmediği için bebeklerin hıçkırığını tamamen önlemek zordur:

1.       Sakinleştiğinde beslemek: Bebeklerin beslenme zamanında sakin olduğundan emin olmak gerekir. Bebeğin çok acıkıp ağlamasını beklemeden, bebekteki erken acıkma belirtilerini anlayarak, sinirlenip ağlamasını beklemeden beslemeye başlamak önemlidir. Bebekleri aşırı huzursuzluk-ağlama sırasında beslemek doğru değildir. Zira bebekler şiddetle ağlarken sütü, maması veya ek gıdası kolayca aşağıya inmez ve bu durumda da boğazını, karnını ve diyaframını tahriş eden besinler, bebekte hıçkırığa neden olur. Ayrıca ağlama krizi sırasında bebek anne memesini reddebileceğinden, bu durum bebeğe gereksiz mama ya da emzik verilmesine yol açabilir.

2. Emzirmenin doğru pozisyonda ve tam kavrama ile olmasını sağlamak: Emzirme esnasında bebeğin sadece annenin meme ucunu değil, areola denilen kahverengi halka da ağzında olacak şekilde, tamamını iyice ve derin şekilde kavraması gerekmektedir. Bu kavrama bebeğin fazla hava yutmasını önlediği gibi hıçkırık ve tükürme refleksini de azaltır.

3. Beslenme sonrasında aktif hareketlerden kaçınmak: Bebeğin beslendikten hemen sonra zıplaması, zıplatılması veya yüksek enerjili oyunlar oynaması gibi aktif hareketlerden kaçınmasını sağlamak gerekmektedir.

4. Beslenme sonrasında direkt yatırmamak: Bebeğin her öğünden sonra 10 dakika gazının çıkarılması, toplamda yaklaşık 20-30 dakika dik durması, direkt yatırılmaması hıçkırıkların önlenmesinde önemli bir etki sağlayabilir.

Bebeklerde Hıçkırık Ne Zaman Endişe Verici Olur?

Hıçkırık, bebeklerde sık görülen bir durumdur. Bebekler henüz daha anne karnındayken hıçkırmaya başlar. Normal durumlarda bebeklerde hıçkırma durumu onları rahatsız etmez. Ancak bebeklerde sık sık ve uzun süreli hıçkırma durumu gözlemleniyorsa, özellikle bebek huzursuz ve mutsuz görünüyorsa doktoruyla görüşmek gerekir; zira hıçkırık altta yatan başka tıbbi sorunların da işareti olabilir:

1. Bebeklerde solunum güçlüğü gözlemleniyorsa

2. Bebeğin beslenme sorunları varsa

3. Bebeğin dudaklarında, düşük oksijen seviyesinin göstergesi olan ve siyanoz adı verilen mavi-mor bir renk tonu oluşuyorsa

4. Hıçkırık, bebeğin uykusunu bozuyorsa

5. 1 yaş sonrasında da hıçkırık nöbetleri sık sık yaşanmaya devam ediyorsa

6. Hıçkırık 2 saatten uzun sürüyorsa

7. Bebek huzursuz ve mutsuz görünüyorsa

8. Gastroözofageal reflü (GER) nedeniyle hıçkırık sorunu oluşuyorsa

Normal Hıçkırık İle Gastroözofageal Reflü (GER) Durumunda Oluşan Hıçkırık Nasıl Ayırt Edilir?

Gastroözofageal reflü (GER) durumunda oluşan hıçkırığı, normal hıçkırıktan ayırt etmede bebekteki şu belirtileri sorgulamanız ve doğru tedavi için bu belirtiler doğrultusunda derhal doktoruyla görüşmeniz gerekir:

1. Tükürme durumu varsa

2. Ağlıyorsa ve sinirliyse

3. Öksürük varsa

4. Yemekten sonra sırtını kamburlaştırmaya çabalıyorsa

Bebeklerde Hıçkırık Durumunda Ne Yapılmamalıdır?

Bebeklerin hıçkırığını durdurmanın birçok yolu vardır ve bunlar, doktorların da önerdiği destekleyici yöntemlerdir. Genel olarak, kişiler arasında yaygın olarak “hıçkırık geçirmeye yarayan yöntemler” yanlış uygulamalardır. Özellikle bebeklerde uygulanmamalıdır. Hıçkırığın kendiliğinden geçmesini beklemek en doğru yoldur. Bebekteki hıçkırığı gidermede tamamen kaçınılması gereken  durumlar ise şunlardır:

1. Hıçkırıklarını durdurma müdahalesi yapılırken ürkütmeden ve korku yaratmadan davranmak gerekir.

2. Bebeklerin gazını çıkarırken sırtına şiddetle vurulmamalıdır, hafif nazikçe dokunmalar ve okşamalar yeterlidir.

3. Nefes tutma, bebeklerde denenmemesi gereken bir çözümdür, tehlikeli bir sonuç doğurabilir.

4. Doktor önerisi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

5. Emzik veya biberon verilmesini anne memesi ile şaşkınlık yaşatabileceğinden önermiyoruz açıkçası. Ancak tıbbi endikasyon gereği biberon ile beslenmek zorunda kalınan bebeklerde, eğik biberon tercih edilebilir. Biberondaki havanın azalmasını ve sınırlanmasını sağlayan bu yöntem önemlidir. İçerisindeki hava mamanın biberon ucuna gelirken oradaki havayı dışarı atmasını sağlar. Bu süreçte bebeklerin ağız yapısına ve beslenme sürecine uygun doğru biberon ucu kullanmak önemlidir. Bu durum fazla ya da az mama/süt akışını düzenlemeye, ağız kısmında boşluk kalıp hava yutmasını önlemeye yardımcı olur.

6. Silikon uç, silikon başlık kullanımı önerilmez.

7. Su, şekerli su ya da limon da verilmez.

Bebeklerdeki Hıçkırık Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Hıçkırık bebeğin tok olduğu anlamına mı gelir?”

Hıçkırık bebeğin tok olduğu anlamına gelebilir. Aynı şey yetişkinlerde de geçerlidir. Ancak, tok karın tek olası neden değildir. Bebekler bazen yiyeceklerle hiçbir ilgisi olmayan, tamamen rastgele bir şekilde de hıçkırıklar geçirebilirler.

2.       “Fetal hıçkırık bebeğin pozisyonunu mu gösterir?”

Hıçkırıklar, bebeklerin akciğerleri gelişirken oluşan küçük nefes alıştırmalarına benzer. Hamileliğin son aylarında bebeklerin anne karnındaki hıçkırıkları bebeğin baş pozisyonu hakkında anneye ipucu verebilir; ancak pozisyon belirlemek için kesin bir yöntem değildir.

3.       “Bebeğin hıçkırıkları geçmezse ne olur?”

Hıçkırıklar, normal süreçte en geç 10 dakika içerisinde geçen bir durumdur. Yemek yiyememe, kusma, tükürme, kilo kaybı ve alışılmayan şekilde aşırı huzursuz olduğu gözlemlenen bebek derhal doktoruna götürülmelidir. Doktoru, bebekte gastoözofageal reflü (GER) olup olmadığını kontrol eder ve sürece uygun tedavi yöntemini belirler.

4.       “Bebekler hıçkırık durumunda neden sırtını kamburlaştırır?”

Yenidoğanlarda ya da 1 yaş altındaki bebeklerde sıklıkla karşılaşılan hıçkırık, yetişkinlerde olduğu gibi rahatsızlık hissettirmez. Eğer bebekte sırtı kamburlaştırma durumu gözlemleniyorsa, bu durum karın bölgesinde ağrı ya da gastoözofageal reflü (GER ) gibi bir soruna işaret ediyor olabilir.

5.       “Yenidoğan bebeğin hıçkırması normal mi?”

Evet. Yenidoğanlarda ve 1 yaş altı bebeklerde hıçkırık, ek başka ciddi belirtiler olmadan normal seyrettiği sürece gayet normaldir. Bebekleri rahatsız etmez. Ancak ebeveynlerin bu durumu ve nefes almada zorluk gibi ek başka ciddi belirtilerin mevcudiyetini kontrol etmesi önemli bir rol oynamaktadır.

6.       “Hıçkıran bebek nasıl yatırılmalı?”

a.       Hıçkıran bebek uyur pozisyonda ise: Bebek, gözlem altında kendi haline bırakılabilir. Normal bir durumdur ve bebeği rahatsız etmez.

b.      Hıçkıran bebeğin rahatsız olduğu belli ise ya da beslenme sonrası hıçkırık oluştuysa: Bebeğin bir süre dik pozisyonda tutulması ve bu esnada gaz çıkışını sağlayabilecek pıt pıt hareketlerle bebeğin sırtına hafifçe vurmak, diyaframı gevşetmeye yardımcı olur ve hıçkırığı durdurmada etkilidir. Bu nedenlerden dolayı, hıçkırıkları önlemek adına bebekler besleme sonrasında direkt yatırılmamalıdır.