BABİNSKİ REFLEKSİ NEDİR, NE ZAMAN KAYBOLUR?

Babinski refleksi; merkezi sinir sisteminin işlevselliği ve piramidal yolun bütünlüğü hakkında bilgi veren, ayak tabanının dış kenarına uygulanan bir uyarıya karşı vücudun verdiği istemsiz motor yanıttır. Bu refleks, özellikle nörolojik muayenede üst motor nöron lezyonlarını saptamak için kullanılan, Fransız Nörolog Joseph Babinski tarafından tanımlanmış kritik bir klinik bulgudur. Babinski refleksi, yenidoğanlarda ve küçük bebeklerde fizyolojik ve normal bir durum olarak kabul edilirken, belirli bir yaştan sonraki çocuk ve yetişkinlerde görülmesi ise beyin veya omurilikteki bir hasara işaret eder. Bu refleksin doğru yorumlanması, hastanın yaşına bağlı olup, sinir sisteminin olgunluğunu belirten önemli bir göstergedir.

Babinski Refleksi Nedir?

Babinski refleksi, plantar refleksin bir türü olarak bilinen ve ayak tabanının künt bir cisimle uyarılmasına karşı başparmağın yavaşça yukarı doğru hareket etmesi ve diğer parmakların yelpaze şeklinde açılmasıyla kendini gösteren bir reflekstir. Bu hareket, “pozitif babinski refleksi” olarak adlandırılır.

Bu refleksin altında yatan temel mekanizma, kortiko-spinal yol olarak da bilinen piramidal yolun olgunluğu ve işleyişiyle ilişkilidir. Bu yol, beynin motor korteksinden başlayıp, omurilik boyunca ilerleyen ve istemli kas hareketlerini kontrol eden ana sinir yoludur.

Babinski Refleksinin Pozitif veya Negatif Olması Neyle Alakalı?

1. Negatif Babinski Refleksi (Yetişkinlerde piramidal yol ve olgunlaşmış kortikal inhibisyon ile alakalı): Yetişkinlerde piramidal yol, omuriliğin alt seviyelerindeki motor nöronları engelleyerek refleks yanıtı kontrol altında tutar. Ayak tabanı uyarıldığında, bu inhibisyon sayesinde parmaklar aşağı doğru bükülür. Bu, “negatif babinski refleksi”dir.

2. Pozitif Babinski Refleksi:

   1. Bebeklerde (0-2 yaş) henüz olgunlaşmamış sistem ile alakalı: Bebeklerde babinski refleksinin pozitif olmasının nedeni, bu piramidal yolun henüz tam olarak miyelinize olmamış olması ve dolayısıyla kortikal inhibisyonun olgunlaşmamasıdır. Kontrolsüz uyarı, ilkel bir yanıt olan başparmağın yukarı kalkmasıyla sonuçlanır. Bu, “pozitif babinski refleksi”dir.

   2. Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda piramidal yolun hasar görmesi ile alakalı: Babinski refleksi, bu yolun hasar görmesi durumunda, inhibisyonun ortadan kalkması nedeniyle yetişkinlerde yeniden ortaya çıkar ve patolojik bir bulgu haline gelir.

Babinski Refleksi Nasıl Test Edilir?

Babinski testi; bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde normal bir nörolojik muayenenin standart ve hızlı bir parçasıdır. Doğru bir test prosedürü, yanıltıcı sonuçların önüne geçmek açısından kritik öneme sahiptir:

A)     Babinski testi: Test, genellikle hasta sırtüstü uzanırken ve rahat bir pozisyondayken yapılır:

1. Uyarıcı seçimi: Muayene için genellikle künt uçlu bir cisim kullanılır. Amaç, cilde zarar vermeden yeterli bir duyusal uyarı oluşturmaktır. 

2. Uyarı yönü: Uygulama, ayağın dış yan kenarından, topuktan başlayarak parmaklara doğru tek ve kesintisiz bir hareketle yapılmalıdır. Bu uyarı, yavaş ve kontrollü bir hızda uygulanmalıdır.

3. Gözlem: Uygulama sırasında, özellikle başparmağın ve diğer parmakların hareketi dikkatle gözlemlenir.

B)      Alternatif test yöntemleri: Ayak tabanı hassasiyeti veya yaralanmaları nedeniyle Babinski testinin uygulanamadığı durumlarda, benzer patolojik yanıtları ortaya çıkaran aşağıdaki eşdeğer testler kullanılabilir ve bu testlerde Babinski benzeri bir yanıt alınması, yine üst motor nöron lezyonuna işaret eder:

1. Chaddock refleksi: Dış ayak bileği kemiğinin altından çizilmesi

2. Oppenheim refleksi: Kaval kemiği ön yüzünün aşağı doğru kuvvetlice sıyrılması

3. Gordon refleksi: Gastroknemius adı verilen baldır kaslarının kuvvetlice sıkılması

Babinski Testi Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

Babinski testi, temelde 2 ana sonuç verir:

1.       Babinski refleksi pozitif (Anormal/Patolojik): Babinski refleksi pozitif = anormal plantar yanıt olup, ayak tabanına uygulanan uyarıya yanıt olarak başparmağın yukarı doğru bükülmesini ve diğer parmakların yelpaze şeklinde açılmasını ifade eder:

1. Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda: Bu bulgu, üst motor nöron lezyonunun kesin bir işaretidir ve patolojiktir. Kortikal kontrolün yetersiz kaldığını gösterir.

2. Bebeklerde: Tamamen fizyolojik ve normal bir bulgudur.

2.       Babinski refleksi negatif (Normal/Fizyolojik): Babinski refleksi negatif = mormal plantar yanıt olup, ayak tabanına uygulanan uyarıya yanıt olarak başparmak da dahil olmak üzere tüm parmakların plantar fleksiyon şeklinde aşağı doğru bükülmesidir:

1. Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda: Merkezi sinir sisteminin kortikospinal yolunun sağlam olduğunu ve kortikal inhibisyonun çalıştığını gösteren fizyolojik ve normal bir bulgudur. 

2. Bebeklerde (0-2 yaş): Bebeğin yaşı büyüdükçe, artık bu refleksin kaybolmaya başladığının ve sinir sisteminin olgunlaştığının bir işaretidir.

Babinski Testinde Belirsiz Yanıt Neden Olur?

Bazen çocuk ya da yetişkin hastanın istemli çekilme hareketi veya aşırı hassasiyeti nedeniyle yanıtın yorumlanması zorlaşabilir. İstemli çekilme hızlıyken, pozitif babinski yanıtı daha yavaş ve uzun süreli olma eğilimindedir.

Yetişkinlerdeki ve Bebeklerdeki Babinski Refleksi Arasındaki Farklar Nelerdir?

Babinski refleksinin klinik önemi, hastanın yaşına göre tamamen değişir. Yetişkinlerde patolojik bir bulguyken, bebeklerde fizyolojiktir ve normal sağlıklı gelişimin bir parçasıdır. Bu temel fark, Babinski refleksini nörolojideki en yaşa bağımlı ve tanısal açıdan önemli reflekslerden biri yapar:

A)     Babinski Refleksinin Oluşumundaki Farklar:

1. Bebeklerde (0-2 yaş): Pozitif babinski refleksi fizyolojik olarak kabul edilir.

2. Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda: Pozitif babinski refleksi patolojik bir bulgu olup, normal yanıt negatif babinski refleksidir.

B)      Temel Nedenindeki Farklar:

1. Bebeklerde (0-2 yaş): Pozitif yanıt, piramidal yolun miyelinasyonunun eksikliği ve dolayısıyla kortikal inhibisyonun olgunlaşmamasından kaynaklanır. 

2. Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda: Pozitif yanıt, genellikle üst motor nöron lezyonu gibi piramidal yolun hasar görmesi, yani kortikal inhibisyonun kaybı nedeniyle ortaya çıkar.

C)      Klinik Anlamındaki Farklar:

1. Bebeklerde (0-2 yaş): Sinir sisteminin henüz gelişim sürecinde olduğunu gösterir.

2. Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda: İnme, multipl skleroz (MS), amyotrofik lateral skleroz (ALS) ve omurilik hasarı gibi ciddi nörolojik bir soruna işaret eder.

Bebeklerde Babinski Refleksi Ne Zaman Kaybolur?

Bebeklerde babinski refleksinin kaybolma zamanı, merkezi sinir sisteminin miyelinasyon sürecinin tamamlanmasına bağlıdır ve bu süreç her bebekte farklılık gösterebilir. Genellikle, bebeklerde doğumdan itibaren görülür ve çoğu zaman 6 ay-2 yaş arasındaki bir dönemde kademeli olarak kaybolur:

1. Ortalama kaybolma yaşı: Babinski refleksi, genellikle 12. aydan 18. aya kadar geçen süreçte yerini kalıcı ve normal olan plantar fleksiyon, yani plantar refleks yanıtına bırakır.

2. Üst sınır: 2 yaşından büyük bir çocukta hâlâ güçlü bir pozitif babinski refleksi yanıtı görülmesi, nörolojik açıdan daha detaylı bir değerlendirme yapılmasını gerektirir. Fakat çok ender ve istisnai bir durum olarak 3 yaşına kadar normalin varyasyonu şeklinde de görülebilir.

Babinski Refleksi Neden kaybolur?

Babinski refleksinin kaybolması, merkezi sinir sistemi olgunlaşmasının doğrudan bir sonucudur ve zaten normali kaybolmasıdır. Kortikospinal yol boyunca miyelin kılıfının gelişimi, sinir iletimini hızlandırır ve beynin daha yüksek merkezlerinden gelen kontrol sinyallerinin omurilikteki motor nöronlara etkin bir şekilde ulaşmasını sağlar. Miyelinasyonla birlikte kortikal inhibisyon mekanizmaları devreye girer. Bu kontrol, ilkel refleks yanıtını baskılar ve yerini istemli motor becerileri destekleyen normal plantar reflekse bırakır. Babinski refleksinin kayboluşu, aynı zamanda o bebeğin yürüme gibi karmaşık motor becerileri öğrenmeye hazırlandığının da önemli bir işaretidir.

Pozitif Babinski Refleksi, Hangi Nörolojik Hastalıkların Habercisidir?

Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda pozitif Babinski refleksi bulgusunun varlığı, ciddi nörolojik rahatsızlıkların habercisidir ve bu bulgu, istemli hareketten sorumlu olan piramidal yolun hasar gördüğünü gösterir:

1. Serebrovasküler olaylar (İnme, felç): Beyne giden kan akışının kesilmesi veya azalması sonucu piramidal yolda hasar oluşması

2. Omurilik yaralanmaları: Havuzdan atlama, yüksekten düşme, trafik kazası, vb. travmalar, disk kayması veya omurilik tümörleri ya da metastazları nedeniyle omurilik sinirlerinin sıkışması

3. Nörodejeneratif hastalıklar: Multipl skleroz (MS) ve amyotrofik lateral skleroz (ALS) gibi ilerleyici sinir sistemi hastalıkları 

4. Beyin tümörleri: Piramidal yolu etkileyen beyin tümörü veya diğer kitle oluşumları

Pozitif Babinski Refleksinde Ne Yapılmalıdır?

Babinski refleksi, nörolojik muayenenin temel taşlarından biridir ve piramidal sistemin işlevi hakkında hekime yön gösterir. Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda pozitif Babinski refleksi bulgusunun tespiti, hastanın hızlı bir şekilde ileri nörolojik görüntüleme ve diğer tanı testlerine yönlendirilmesini gerektirir. Erken teşhis ve müdahale, nörolojik hasarın etkilerini en aza indirmek açısından önem taşır.

Babinski Refleksi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Babinski refleksi neden önemlidir?”

Babinski refleksi, merkezi sinir sisteminin en önemli motor yolaklarından biri olan piramidal sistemin bütünlüğünü değerlendirmek açısından kritik bir araçtır. Özellikle yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocukalrda pozitif olması; inme, omurilik hasarı, MS, ALS veya tümör gibi ciddi bir nörolojik sorunun erken belirtisi olabilir.

2.       “Babinski refleksi ile plantar refleks arasındaki fark nedir?”

Plantar refleks, ayak tabanının uyarılmasıyla ortaya çıkan refleksin genel adıdır. Bu refleksin normal yanıtı, parmakların aşağı bükülmesidir. Babinski refleksi ise, parmakların yukarı kalkması şeklinde görülen anormal, yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda patolojik yanıta verilen spesifik isimdir.

3.       “Babinski refleksi negatif ne anlama gelir?”

Babinski refleksinin negatif çıkması, yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda normal ve sağlıklı bir bulgudur. Bu, beynin kortikospinal yolunun sağlam olduğunu ve motor sinirler üzerindeki kontrolünün düzgün çalıştığını gösterir.

4.       “Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda Babinski refleksi pozitif çıkarsa ne yapılmalı?”

Yetişkinlerde ve 2 yaşından büyük çocuklarda Babinski refleksinin pozitif çıkması, acil tıbbi değerlendirme gerektiren bir üst motor nöron lezyonu belirtisidir. Altta yatan nedeni tespit etmek için detaylı nörolojik muayene ve görüntüleme testleri yapılmalıdır.

5.       “Bebeklerde Babinski refleksi ne zaman kaybolmazsa endişelenmeli?”

Bebeklerde Babinski refleksinin 2 yaşından sonra hâlâ güçlü bir şekilde devam etmesi, piramidal yolun olgunlaşmasında bir gecikme olduğunu düşündürebilir. Bu durumda, gelişimsel bozukluklar açısından bir çocuk nöroloğu tarafından değerlendirme yapılması önemlidir.

6.       “Babinski ne zamana kadar pozitiftir?”

Babinski refleksi, bebeklerde fizyolojik ve normal olarak kabul edilir ve genellikle 2 yaşına kadar pozitif kalması normaldir. Nadiren çok istisnai olarak 3 yaşına kadar normalin varyasyonu şeklinde sürebildiği görülse de, 2 yaşından sonra hâlâ güçlü ve belirgin bir şekilde pozitif olması, “mutlaka” nörolojik bir değerlendirme gerektirir. Yetişkinlikte veya çocuklukta 2 yaşından sonra pozitif olması ise daima patolojiktir.

7.       “Babinski refleksi kaç ayda kaybolur?”

Babinski refleksi genellikle 6 ay-2 yaş arasındaki dönemde kademeli olarak kaybolur. Çoğu bebekte bu refleksin yerini normal plantar reflekse bırakması, ortalama 12-18 ay civarında beklenir. Kayboluş süresi, sinir sisteminin bireysel olgunlaşma hızına bağlıdır ve  bebekten bebeğe değişkenlik gösterebilir.

8.       “Pozitif Babinski refleksi hangi motor nöron hasarını gösterir?”

Pozitif Babinski refleksi, beynin motor korteksinden omuriliğe inen sinir yolunu temsil eden üst motor nöron lezyonunu gösterir. Eğer bir yetişkinde bu refleks pozitif ise, hasarın motor emirleri ileten bu üst nöronlar boyunca herhangi bir yerde meydana geldiği anlaşılır. Alt motor nöron lezyonlarında ise Babinski refleksi normal negatif çıkar.