AORT YIRTILMASI (DİSEKSİYONU) NEDİR?

Aort yırtılması veya diseksiyonu, vücudun en büyük damarı olan aortun iç katmanlarında bir yırtık oluşması durumudur. Aort damarı yırtılması (diseksiyonu) nadir yaşanan bir durumdur, fakat acil müdahale edilmezse yaşamı ciddi şekilde tehdit edebilir. Belirtileri her zaman hissedilmeyebilir ve bu durum “her yaş”tan insanın başına gelebilir. Genellikle yüksek tansiyon, damar duvarlarında zayıflık gibi durumlar veya travma sonucunda meydana gelir. Erken tanı ve tedavi hayati önem taşır, çünkü durum hızla kötüleşebilir.

Aort Damarı Nedir?

Aort damarı (Aorta); baston biçimli, vücuttaki en büyük ana atardamardır. Aorta, kalpte sol ventrikülden (sol karıncıktan) çıkar, kalbin üzerinden geçer ve omurgadan aşağı doğru uzanır. Oksijen bakımından zengin olan kan, aort kapağından geçerek kalpten ayrılır; Aorta, bu kanı vücudun geri kalanına ulaşan dallanmış atardamarlar aracılığıyla taşımakla görevlidir. Aorta; oksijen açısından zengin kanı beyne, kaslara ve diğer hücrelere ileten diğer büyük atardamarlara yol veren baston biçimli bir eğriye sahiptir.

Aort Yırtılması (Diseksiyonu) Nedir?

Aort vücuttaki en büyük kan damarıdır. Aort damarı yırtılması (diseksiyonu), kanı kalpten vücudun geri kalan kısmına taşımakla görevli atardamar (arter) olan aortta meydana gelen çok ciddi bir durumdur; çünkü Aortun taşıdığı kan vücut bakımından hayati öneme sahip olan oksijen bakımından zengindir.

Aort duvarı 3 katmandan oluşur:

1.       İç katman

2.       Orta katman

3.       Dış katman

Aort diseksiyonu; Aortta meydana gelen bir basınç veya zayıflamış iç bölgesindeki bir yırtılma ile bir anda oluşur. Kanın yırtık boyunca akması diğer katmanların da deforme olmasına neden olabilir, hatta Aort tamamen yırtılabilir. Bu durumda vücutta akan kan yavaşlayabilir ya da kan akışı tümüyle durabilir.

Aort Damarı Neden Yırtılır?

Aort damarı yırtılması, Aort duvarında Aortun 3 katmanının tamamının yırtılması sonucu meydana gelir. Aort damarı yırtılmasına neden olan temel faktörlerin başında yüksek tansiyon gelir.

Aort damarı yırtılmasına neden olan faktörler şunlardır: 

1. Aort damarında zamanla oluşan zayıflama 

2. Yüksek tansiyon (Hipertansiyon)

3. Doğuştan gelen Marfan sendromu, vb. genetik problemler

4. Aort anevrizması

5. Kan damarlarında iltihaplanma ve doku hasarına neden olan vaskülit

6. Trafik kazası veya yüksek bir yerden aniden düşme gibi göğüste oluşan travmatik yaralanmalar

Aort Yırtılması (Diseksiyonu) Belirtileri Nelerdir?

Aort damarı yırtılması (diseksiyonu), uyurken veya dinlenirken aniden gelişebilen bir rahatsızlıktır ve belirtileri şunlardır:

1. Sırtın üst kısmında veya göğüste meydana gelen, bir anda ortaya çıkan, bıçaklanma veya yırtılma hissi olarak tanımlanabilecek ani ve çok şiddetli bir ağrı: En yaygın özelliğidir.

2. Bayılma ve baş dönmesi

3. Bilinç kaybı

4. Mide bulantısı

5. Şiddetli karın ağrısı

6. Zayıf nabız 

7. Felce benzer şekilde vücudun bir kısmında güçsüzlük

8. Görme kaybı

9. Nefes darlığı ve konuşma güçlüğü

Aort Yırtılması (Diseksiyonu) Tanısı Nasıl Konulur? 

Aort damarı yırtılması (diseksiyonu) çoğu zaman aniden ortaya çıkar. Erken fark edilmesi durumunda yaşam şansı artar. Aort diseksiyonu, kalp krizi ve felç ile benzer belirtiler gösterdiği için ayırt edilip erken tanı konulması gerekir. Bunun için hastanın ilk muayenesi sırasında kalp atışları ve kollardaki kan basıncı kontrol edilip varsa yakınlarına tıbbi geçmişi ile ilgili sorular sorulabilir. Ancak kesin tanı için bazı görüntüleme yöntemlerinden yararlanılır ki, bu görüntüleme yöntemleri aynı zamanda ameliyat yerini belirlemekte de faydalı olur:

1. Röntgen (X-Ray): Kalbin, akciğerlerin ve Aorta dahil olmak üzere göğüsteki yapıların resmini çekmekte kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. 

2. Transtorasik Ekokardiyogram (EKO): Bu yöntem, kalp yapılarının hareketli resimlerini ultrason ile görüntüler.

3. Bilgisayarlı Tomografi (BT): Bu görüntüleme yöntemi ile aort damarı yırtılması oldukça hızlı bir şekilde tespit edilebilir ve bu nedenle, acil bir durumda kullanılan en iyi görüntüleme yöntemidir. 

4.       Manyetik Rezonans Görüntüleme (EMAR): Bu yöntem, Aort da dahil olmak üzere vücuttaki organların ayrıntılı resimlerini görüntülemek için radyo dalgaları kullanır; ancak biraz zaman aldığı için acil durumlarda sık kullanılan bir yöntem değildir.

Bunların dışında doktor tam kan sayımı (hemogram) gibi kan testleri de isteyebilir. Bu sonuçlar da Aort damarı yırtılması olup olmadığı hakkında bilgi verebilir. 

Aort Yırtılması (Diseksiyonu) Nasıl Tedavi Edilir? 

Aort yırtılması (diseksiyonu) çokciddi bir sağlık sorunudur ve diseksiyondan sonraki ilk 48 saate ölüm riski %48-90 arasındadır.

Aort damarı yırtılması tedavisinde izlenecek yol yırtığın konumuna bağlıdır. İlaç tedavisi veya acil cerrahi müdahale için hastanın klinik bulguları değerlendirilir ve hangisinin uygun olduğuna uzman hekim yapılan tetkikler sonucunda karar verir:

1.       İlaç tedavisi: Aort diseksiyonunun yayılmasını önlemek amacıyla ilaç tedavisiyle kan basıncı ve kalp atış hızı düşürülmeye çalışılır. Ayrıca doktor ağrıyı azaltacak ilaçlar da reçete edebilir.

2.       Acil cerrahi müdahale: Diseksiyonun türüne bağlı olarak farklı yöntemler uygulanabilir:

a.       Endovasküler cerrahi ile stent-greft onarımı: Vücuttaki farklı bir damardan, genellikle kasıktan küçük bir kesi yapılarak aortun içerisine girilir. Diseksiyon olan bölgeye bir çeşit örgü tel desteği denebilecek stent yerleştirilir ve onarım gerçekleştirilmeye çalışılır.

b.      Greft değişimi: Bu cerrahi yöntem ile aort yırtılması olan hasarlı kısım çıkarılır ve yerine greft denilen yapay damar olan sentetik tüp takılır. 

Aort Yırtılması (Diseksiyonu) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1.       “Aort yırtılması (diseksiyonu) ameliyatı kaç saat sürer?”

a.       Greft değişimi: Greft değişimi gerekli olduğu durumda açık ameliyat olarak genel anestezi altında yapılır. Aort damarının yırtılan kısmının çıkarılıp suni damar olan greft ile değiştirilmesi olan bu işlem 5-6 saat sürebilir; fakat bazı vakalarda 12 saat sürdüğü de olmuştur.

b.      Endovasküler onarım: Zayıflamış aort damarı bölgesine destek olan endovasküler onarım ise genel veya lokal anestezi ile yapılabilir ve 3-4 saat sürebilir.

2.       “Aort yırtılması (diseksiyonu) ameliyatı sonrası post-op dönemde hasta bakımı nasıl olmalıdır?”

Post-op dönemde hasta bakımı konusunda özenli olunmalı ve doktorun önerdiği tüm tavsiyelere uyulmalıdır:

a.       Reçete edilen ilaçlar vaktinde alınmalıdır.

b.      Özellikle belirli aralıklar ile planlanan kontroller ihmal edilmemelidir.

c.       Doktorun tavsiye ettiği şekilde bir yaşam tarzı düzenlenmelidir.

d.      Egzersizler yapılmalı, fakat Aortu yorup baskı yaratacak aktivitelerden kaçınılmalıdır.

3.       Aort yırtılması (diseksiyonu) ameliyatı kaç günde iyileşir?

a.       Greft değişimi: Aort damarı yırtılması sonucu yapılan açık ameliyattan sonra hasta genellikle 1 hafta süre ile hastanede kalır. Taburcu edilir edilmez iyileşme süreci 2-3 ay sürebilir.

b.      Endovasküler onarım: Bu işlem sonrasında birkaç gün daha hastanede kalan hastanın tamamen iyileşmesi 1- 1,5 ayı bulabilir.

4.       “Aort damarı kolay yırtılır mı?”

Aort damarı oldukça dayanıklı bir yapıda olmasına karşın nadiren yırtılabilir ve bu durum ölüm ile sonuçlanabilir. 

5.       “Aort yırtılması (diseksiyonu) önlenebilir mi?”

Aort damarı yırtılması ortaya çıkma ihtimalini belirgin ölçüde azaltabilmenin yolları şunlardır:

1.       Kontrol amaçlı düzenli aralıklarla yapılabilecek doktor ziyaretleri:  Aort damarı yırtılmasını önlemenin en iyi yoludur.

2.       Sigara içmemek, içiliyorsa bırakmak

3.       Yüksek tansiyonu kontrol altında tutmak

4.       Egzersizleri aksatmamak

5.       Beslenme planına uymak

6.       Emniyet kemeri kullanmak: Trafik kazalarında göğsünüze alacağınız darbeleri önleyebilecek ciddi bir öneridir.